Γενικά

Ποτάμια και Λίμνες της Αφρικής

Θρησκείες - Γλώσσες - Πολιτισμός

Γενικά

Η Αφρική είναι η τρίτη σε μέγεθος ήπειρος του πλανήτη μας, μετά την Ασία και την Αμερική. Η έκτασή της είναι, χωρίς τα νησιά, 29,2 εκατομμύρια τετρ. χιλιόμετρα, ενώ με τα νησιά φτάνει τα 30,2 εκατ. τετρ. χιλιόμετρα και καλύπτει το 6.0% της ολικής επιφάνειας της γης και το 20.4% της στεριάς.

Ο πληθυσμός της είναι 900 εκατομμύρια και αποτελεί περίπου το 14% του συνολικού ανθρώπινου πληθυσμού της γης. Η ήπειρος περιβάλλεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα στα βόρεια, τη Διώρυγα του Σουέζ και την Ερυθρά Θάλασσα στα βορειοανατολικά, τον Ινδικό Ωκεανό στα νοτιοανατολικά και τον Ατλαντικό Ωκεανό στα δυτικά. Η Αφρική μαζί με την Ασία και την Ευρώπη αποτελεί τον λεγόμενο Παλιό Κόσμο. Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, η Αφρική ήταν η πρώτη περιοχή στην οποία έζησε ο άνθρωπος.

Η Αφρική χωρίζεται από τον Ισημερινό σε δύο κομμάτια, με αποτέλεσμα να παρουσιάζει τόσο στο βορρά, όσο και στο νότο τις ίδιες πάνω - κάτω κλιματολογικές συνθήκες.

Τα δύο τρίτα περίπου της Αφρικής βρίσκονται μέσα στους δύο τροπικούς, ενώ το υπόλοιπο τρίτο βρίσκεται όχι πολύ μακριά από τις δύο αυτές ζώνες. Το γεγονός αυτό αποτελεί και το χαρακτηριστικό και καθοριστικό στοιχείο στη διαμόρφωση του κλίματος της Αφρικής.

Έτσι, στην κεντρική περιοχή της Αφρικής υπάρχει το ισημερινό κλίμα, ακολουθούν κατόπιν οι δύο ζώνες των ισημερινών μουσώνων, κατόπιν οι ζώνες του τροπικού και τέλος οι ζώνες του υποτροπικού κλίματος.

Ο χωρισμός αυτός είναι περισσότερο γεωγραφικός χωρισμός, γιατί και στην περιοχή του Ισημερινού υπάρχουν περιοχές που χαρακτηρίζονται από τα παραπάνω είδη κλίματος, ενώ υπάρχουν ακριβώς επάνω στον Ισημερινό και περιοχές που έχουν εύκρατο κλίμα, καθώς και περιοχές που έχουν σχεδόν πολικό κλίμα. Πρόκειται για τις κορυφές των υψηλών βουνών, όπως είναι το Καμερούν και το Κιλιμάντζαρο.

Ο ήλιος με την κίνησή του, που είναι ορατή ανάμεσα στους δυο τροπικούς του Καρκίνου και του Αιγόκερω, καθορίζει τόσο το κλίμα, όσο και την αντίθεση ανάμεσα στα δύο ημισφαίρια της Αφρικής. Έτσι, οι εποχές του έτους στα βόρεια του Ισημερινού είναι εντελώς αντίθετες από εκείνες του νότιου ημισφαιρίου, που σημαίνει ότι, όταν στο βόρειο είναι καλοκαίρι, στο νότιο είναι χειμώνας.

Η κίνηση ακόμη του ήλιου καθορίζει τις βροχοπτώσεις και τις θερμοκρασίες, ενώ προκαλεί περιοδική μετατόπιση των κυκλωνικών και των αντικυκλωνικών περιοχών. Έτσι η κίνηση αυτή έχει σαν αποτέλεσμα στη ζώνη του Ισημερινού να υπάρχουν δύο περίοδοι με μεγάλες βροχές και οι περίοδοι αυτές συμπίπτουν με την άνοιξη και το φθινόπωρο της Ευρώπης.

Στις δύο τροπικές ζώνες εμφανίζεται ένα ανώτερο όριο βροχοπτώσεων, κυρίως στην περίοδο του καλοκαιριού, τόσο για το νότιο όσο και τοβόρειο ημισφαίριο. Αντίθετα τη χειμερινή περίοδο υπάρχουν πολύ λίγες βροχές, που έρχεται σαν αποτέλεσμα της δημιουργίας των αντικυκλώνων στις περιοχές αυτές και που προκαλεί στις δύο τροπικές ζώνες μεγάλες περιόδους ξηρασίας.

Το ύψος των βροχοπτώσεων είναι ανάλογα με την κάθε περιοχή. Έτσι, στην περιοχή του Κόγκο και στις ακτές της Γουινέας πέφτουν κατά μέσο όρο 1.500 μέχρι 2.000 χιλιοστά. Στα ανατολικά προς τα παράλια πέφτουν γύρω στα 2.000 χιλιοστά βροχές, ενώ όσο προχωρούμε προς το εσωτερικό, μειώνονται, με αποτέλεσμα στα δυτικά του Σουδάν να πέφτουν λιγότερες από 200 χιλιοστά.

Στα νότια της Σαχάρας πέφτουν ακόμη λιγότερες βροχές, από 100- 200 χιλιοστά. Στα βόρεια και στα δυτικά της Σαχάρας, οι βροχές είναι πολύ σπάνιες. Στα νοτιοανατολικά και στα νότια της Αφρικής πέφτουν 600 μέχρι 700 χιλιοστά το χρόνο βροχές.

Μεγάλες διαφορές παρουσιάζει η Αφρική και στη θερμοκρασία. Το καλοκαίρι στο βόρειο τμήμα φτάνει η μέση θερμοκρασία στους 25° μέχρι 30° Κελσίου. Στη Σαχάρα η θερμοκρασία φτάνει ακόμη πιο πολύ. Αντίθετα, στο νότιο τμήμα, το καλοκαίρι η θερμοκρασία είναι μεταξύ 12° και 25° Κελσίου. Στην έρημο Καλαχάρι, όμως, η θερμοκρασία φτάνει και ξεπερνά τους 30° Κελσίου. Στα χαμηλά μέρη της κεντρικής Αφρικής η μέση θερμοκρασία ολόκληρο το χρόνο είναι πάνω από 28° Κελσίου.

Ποτάμια και Λίμνες της Αφρικής

Οι διαφορές που παρατηρούνται τόσο στην κατανομή των βουνών της Αφρικής, όσο και στην κατανομή των βροχών, προβάλλονται ανάλογα και στην κατανομή των ποταμών και των λιμνών. Έτσι στη βόρεια και δυτική Αφρική ελάχιστα ποτάμια υπάρχουν, αν εξαιρέσουμε το Νείλο, που πηγάζει από τα νότια και ανατολικά διαμερίσματα της ηπείρου. Στο νοτιοδυτικό τμήμα, αντίθετα, εκβάλλουν τα περισσότερα ποτάμια. Τα δύο πέμπτα των νερών, που χύνουν οι ποταμοί της Αφρικής στη θάλασσα, χύνονται στον Ατλαντικό. Πρόκειται βασικά για δυο ποτάμια: το Νίγηρα και τον Κόγκο, ενώ στα νότια υπάρχει ο Οράγγης. Ο Κόγκο, που πηγάζει από το κεντρικό και νότιο τμήμα της Αφρικής και κοντά στη λίμνη της Βικτωρίας, είναι ο δεύτερος σε μήκος ποταμός της Αφρικής, αλλά ο πιο πλούσιος σε νερά από όλα τα ποτάμια της.

Στη δυτική πλευρά ο Νίγηρας πηγάζει από τη δυτική πλευρά της χαμηλής οροσειράς της Γουινέας, αφού, για ένα μεγάλο διάστημα, κατευθυνθεί στα δυτικά προς τη μεριά της νότιας Σαχάρας. Εκεί, αφού χάσει από την εξάτμιση ένα αρκετά μεγάλο μέρος από τα νερά του, στρίβει προς τα νότια και βρίσκει διέξοδο στον κόλπο της Γουινέας. Στα νότια υπάρχει ο Οράγγης που πηγάζει από τα Βουνά του Δράκοντα και, αφού εξατμιστεί ένα μεγάλο μέρος από τα νερά που είχε, χύνεται στον Ατλαντικό ωκεανό.

Στα νοτιοανατολικά της Αφρικής βρίσκονται δύο μεγάλοι ποταμοί: ο Ζαμβέζης και ο Λιμπόπο που χύνονται στον Ινδικό ωκεανό.

Τέλος, στη Μεσόγειο θάλασσα χύνεται το μεγαλύτερο ποτάμι της Αφρικής, ο Νείλος. Ο Νείλος θεωρείται επίσης σαν το μακρύτερο ποτάμι όλης της γης.

Επειδή το έδαφος που περνάει ο Νείλος είναι πολύ επίπεδο, με αποτέλεσμα να έχει πολύ μικρό ρεύμα και επειδή η εξάτμιση, εξαιτίας μεγάλης ζέστης στην περιοχή, είναι μεγάλη ο Νείλος, τελικά, δε θα μπορούσε ποτέ να φτάσει μέχρι τη Μεσόγειο, παρόλο που τροφοδοτείται με νερά από τις μεγαλύτερες λίμνες της Αφρικής αν δεν τροφοδοτούνταν με νερά από τους δεξιούς του παραπόταμους που πηγάζουν από τα υψίπεδα της Αβησσυνίας.

Εκτός από τα ποτάμια που χύνονται στη θάλασσα, υπάρχουν και τα ποτάμια που, είτε χύνονται στο εσωτερικό σε λίμνες, είτε τελικά εξατμίζονται τελείως πριν ακόμη βρουν κάποια διέξοδο στη θάλασσα. Άλλα πάλι ποτάμια, όταν πέσουν σε αμμώδη εδάφη, τελικά γίνονται υπόγεια χωρίς ποτέ να ξαναβγαίνουν στην επιφάνεια.

Στο εσωτερικό υπάρχουν μερικές μεγάλες λίμνες. Στα νότια της Σαχάρας υπάρχει η Λίμνη του Τσαντ, στην οποία χύνονται τα ποτάμια Κομαντούγκου, Σάρι και Λογκάν. Η μεγαλύτερη λίμνη της Αφρικής είναι η λίμνη της Βικτωρίας από την οποία πηγάζει ο Νείλος. Άλλες μεγάλες λίμνες είναι: η Κιόγκα, η λίμνη του Ροδόλφου, στην οποία χύνεται ο Όμο, του Αλβέρτου, η Κίβο, η Ταγκανίκα, η Μοέβο, η Μαλάουι, η Λουαμπούλα, η Τάνα, στα υψίπεδα της Αβησσυνίας και άλλες μικρότερες τόσο στη βόρεια όσο και στη νότια Αφρική. Τέλος πρέπει να αναφερθούν και οι τεχνητές λίμνες που δημιουργήθηκαν, όταν κατασκευάστηκαν διάφορα φράγματα σε ποτάμια. Σαν τέτοιες θα πρέπει να αναφερθούν η λίμνη Καρίμπα στο Ζαμβέζη, το Ασσουάν στο Νείλο, καθώς και άλλες στο Νίγηρα, στο Βόλτα κλπ.

Θρησκείες - Γλώσσες - Πολιτισμός

Από γλωσσική και θρησκευτική άποψη, η Αφρική παρουσιάζει ολόκληρο μωσαϊκό. Στα βόρεια και στα βορειοδυτικά, καθώς και στα βορειοανατολικά της Αφρικής, επικρατούν οι χαμιτοσημιτικές γλώσσες των Αράβων, των Βερβέρων, των Αβησσυνών και των Κουσιτών.

Στα νότια, αντίθετα, επικρατούν οι ινδοευρωπαϊκές γλώσσες σαν αποτέλεσμα των αποίκων Ευρωπαίων, που εξακολουθούν να παραμένουν στην περιοχή. Στις υπόλοιπες περιοχές υπάρχουν άπειρες γλώσσες και διάλεκτοι, που πολλές απ' αυτές, δύσκολα μπορούν να ενταχτούν σε μια κατηγορία.

Η βασικότερη θρησκεία είναι η μουσουλμανική. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι δεν υπάρχουν και άλλες, αρχίζοντας από τα διάφορα χριστιανικά δόγματα και φτάνοντας στις διάφορες ινδικές θρησκείες, χωρίς να παραλείψουμε να πούμε ότι υπάρχουν ακόμη και πολλές φυλές που είναι ειδωλολατρικές ή που έχουν διάφορα άλλα δόγματα.

Στην Αφρική έχει αναπτυχθεί ένας από τους μεγαλύτερους πολιτισμούς της ανθρωπότητας. Πρόκειται για τον πολιτισμό των Αιγυπτίων, στοιχεία του οποίου πήρε και ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός. Ακολούθησε κατόπιν η κατάκτηση της βόρειας Αφρικής από το Μέγα Αλέξανδρο και, αργότερα, από τους Ρωμαίους Στην εποχή των Βυζαντινών και πάλι στο βόρειο τμήμα της ηπείρου αναπτύσσεται ένας καινούριος πολιτισμός, που στη συνέχεια αφομοιώνεται από τους Άραβες και ακολουθεί ο γνωστός αραβικός πολιτισμός.

Όταν αργότερα η αυτοκρατορία των Αράβων διαλύθηκε και έδωσε τη θέση της στην τουρκική αυτοκρατορία, δεν υπάρχει κανενός είδους πολιτισμός με αποτέλεσμα και αυτός που υπήρχε να καταστραφεί. Ενώ υπάρχουν πολλά στοιχεία για τον πολιτισμό που αναπτύχθηκε στις ακτές της Μεσογείου από τα πιο παλιά χρόνια, δεν υπάρχουν αντίστοιχα πληροφορίες για το τι είδους πολιτισμός αναπτύχθηκε στο εσωτερικό και στα νότια τμήματα της ηπείρου.

Αργότερα, από τον 6ο αιώνα μ.χ. και μέχρι τον 13ο, υπάρχουν οι αποδείξεις για την ανάπτυξη ενός κράτους που ανάπτυξε φυσικά και το δικό του πολιτισμό. Πρόκειται για το κράτος της Γκάνα.

Αργότερα από τον 11ο αιώνα και μέχρι τον 13ο αναπτύχθηκε ένα άλλο κράτος, το Μάλι. Στο Τομπουκτού υπάρχουν πληροφορίες ότι υπήρχε ήδη πανεπιστήμιο από τον 15ο αιώνα. Παράλληλα υπάρχουν πληροφορίες ότι, πριν καταληφτούν από τους Εγγλέζους τα εδάφη της Νιγηρίας και της Χρυσής Ακτής, είχε αρχίσει εκεί και αναπτυσσόταν ένας άλλος σύνθετος και οργανωμένος πολιτισμός.

Το ίδιο συνέβαινε και στα ανατολικά, όπου αναπτύχθηκε και ο πολιτισμός των Αιθιόπων. Δυστυχώς όμως οι πηγές πληροφοριών για τους πολιτισμούς της Αφρικής είναι πολύ περιορισμένες με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή μια πλήρης αναπαράσταση του πολιτισμού που αναπτύχθηκε Η ανεξάρτητη εξέλιξη, αλλά και η ανοδική πορεία του πολιτισμού, που είχε αναπτυχθεί ή και αναπτυσσόταν σε πολλές περιοχές της Αφρικής, σταμάτησε απότομα τον 15ο με 16ο αιώνα, όταν άρχισε η ευρωπαϊκή επέμβαση στην ήπειρο αυτή. Ενώ μέχρι τότε το βόρειο, το βορειοδυτικό και το βορειοανατολικό τμήμα της Αφρικής ήταν πολύ καλά γνωστό, η υπόλοιπη Αφρική ήταν σχεδόν άγνωστη.