Το μοναστήρι της Ζερμπίτσας

          Η μονή βρίσκεται πάνω σε ένα από τα ανατολικά προβούνια του Ταϋγέτου. Ανήκει στο δημοτικό διαμέρισμα των Καμινίων. Το τοπωνύμιο είναι σλάβικο. Για να φτάσει κάποιος στη Ζερμπίτσα από τη Σπάρτη  με αυτοκίνητο, θα διανύσει μια διαδρομή είκοσι χιλιομέτρων (Σπάρτη – Ξηροκάμπι – Καμίνια – Ζερμπίτσα). Η μονή εορτάζει στις 23 Αυγούστου την Απόδοση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, οπότε τελείται λιτάνευση της θαυματουργής εικόνας, η οποία, κατά την παράδοση, είναι του 17ου αιώνα.

          Η μονή, σύμφωνα με την κτιτορική επιγραφή, κτίστηκε το 1639. Ο πλάτανος της μονής, μοναχικός, μεγαλοπρεπής, με το βαρύ καθιστό κορμό του απλώνει τους κυκλώπειους βραχίονές του με την άνεση υπερφυσικού όντος. Σίγουρα πρέπει να έχει την ηλικία του καθολικού (350 χρόνων).  Το μοναστήρι ακμάζει από το 1639 έως το 1770 και μπαίνει σε κρίσιμη περίοδο κατά τους διωγμούς και τις σφαγές που ακολούθησαν τα Ορλωφικά. Όπως και άλλα μοναστήρια, λεηλατήθηκε από τους Αλβανούς και, αφού διασκορπίστηκαν οι μοναχοί και τα κειμήλιά της, πυρπολήθηκε. Αλλά και, όταν αποχώρησαν οι Αλβανοί, προβλήματα συνέχισαν να δημιουργούν και οι Βαρδουνιώτες που κατοικούσαν στην περιοχή. Η μονή συμμετείχε στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821 με τον ηρωικό μοναχό Γαβριήλ Ζερμπιτσιώτη, ο οποίος πήρε το όνομά του από τη μονή. Μετά την πυρπόληση του μοναστηριού από τους Αιγύπτιους του Ιμπραήμ το 1826 ο ηγούμενος Γρηγόριος και επτά μοναχοί επισκεύασαν μερικούς χώρους και έτσι η μονή κατάφερε να στεγάσει το περιφερόμενο σχολείο και να περιθάλψει τα ορφανά. Από το 1828 και μετά λειτουργεί ως ίδρυμα περίθαλψης με σημαντική προσφορά, ακόμη και για παιδιά που έρχονται από την Αίγινα. Μετά την Επανάσταση συνεχίστηκε χωρίς διακοπή η μοναστική παράδοση. Το 1962 έγινε ηγούμενος της μονής ο αρχιμανδρίτης Θεόφιλος Σιμόπουλος, που εργάστηκε με ζήλο και συγκέντρωσε όλα τα λείψανα της μονής και ίδρυσε το μικρό μουσείο της μονής. Από το 1965 η μονή ξανάγινε γυναικεία με ηγουμένη την Παρθενία Βασιλάκη. Η κοινοβιακή ζωή ακολουθεί τους αυστηρούς κανόνες της ορθόδοξης παράδοσης του μοναχισμού και το αγιορείτικο τυπικό.

         Η μονή ανήκει στο λεγόμενο αγιορείτικο ή αθωνίτικο τύπο με βυζαντινή καταγωγή και χαρακτηριστικά μικρογραφίας πόλης. Το καθολικό της αγιογραφήθηκε το 1669. Ο ναός είναι σταυροειδής και το εσωτερικό του χωρίζεται σε τρία κλίτη από τέσσερις πεσσούς. Οι αγιογραφίες της μονής είναι εξαίσιες και κάποιος, παρατηρώντας τες, θα διαπιστώσει ότι ο αγιογράφος φρόντισε ιεραρχικά να ζωγραφίσει πρώτα την ποδέα με τα γεωμετρικά σχήματα, έπειτα τις μορφές των ολόσωμων αγίων, πιο πάνω τη ζώνη με τα μαρτύριά τους, ψηλότερα τους οίκους του Ακαθίστου Ύμνου και τελευταία τη ζώνη με τα θαύματα του Κυρίου. Φυσικά ο αγιογράφος δεν είναι ένας αλλά περισσότεροι, και, απ' ό,τι φαίνεται, πρόκειται για μαθητές του Δημητρίου Κακαβά.