ΦΑΚΟΣ

ΕΙΔΗ & ΕΠΙΛΟΓΗ

ΦΑΚΩΝ

Ο ΦΑΚΟΣ ΕΙΝΑΙ

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΗΧΑΝΗ

http://www.inspirations.gr/images/pdf/lenses.pdf

Κατασκευή του φακού
Ο σύγχρονος φακός φωτογρ. μηχανής είναι κατασκευασμένος από διάφορα ξεχωριστά οπτικά στοιχεία. Αυτά είναι δυο ειδών. Αυτά που είναι χονδρότερα στο κέντρο και συγκεντρώνουν το φως και αυτά που είναι χονδρότερα στις άκρες και προκαλούν την απόκλιση του φωτός. Ένα συγκεντρωτικό στοιχείο χρησιμοποιούμενο μόνο του θα σχηματίσει στο φιλμ ένα είδωλο, κακής όμως ποιότητας με τα άκρα θολά χωρίς χρωματική απόδοση. Αν όμως χρησιμοποιήσουμε ένα συγκεντρωτικό στοιχείο μαζί με ένα στοιχείο απόκλισης φτιαγμένο από διαφορετικό τύπο κρυστάλλου, τα περισσότερα σφάλματα θα διορθωθούν αν και τα δύο αυτά κρύσταλλα εξακολουθούν να σχηματίζουν συγκεντρωτικό φακό. Ο σχεδιαστής του φακού χρησιμοποιεί τα στοιχεία σαν πέτρες στο χτίσιμο, διαφοροποιώντας το μέγεθος, το σχήμα, τον τύπο κρυστάλλου και τις αποστάσεις μεταξύ τους. Στόχος-του είναι να δημιουργήσει ένα σύνθετο φακό με ένα χρήσιμα πλατύ άνοιγμα ικανό, σ’ όλο-του το φάσμα εστίασης, να δίνει είδωλο υψηλής ποιότητας πάνω σ’ ένα συγκεκριμένου μεγέθους φιλμ. Κάνοντας διορθώσεις και προσθέτοντας επί πλέον στοιχεία, αυξάνει το κόστος, μέγεθος και βάρος του φακού και η ελαφρά απορρόφηση και αντανάκλαση φωτός από κάθε ένα στοιχείο μειώνει τελικά την απόδοσή-του. Αυτή όμως η κατάσταση βελτιώνεται συνεχώς με την πρόοδο της τεχνολογίας. Διαφανείς ουσίες γνωστές σαν “επιστρώσεις” τοποθετούνται στην επιφάνεια κάθε στοιχείου και ελαττώνουν την απορρόφηση και αντανάκλαση. Επίσης με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών, σχεδιάζονται νέα σχήματα στοιχείων. Έτσι κάθε φακός φωτογραφικής μηχανής, είναι ένας συμβιβασμός ανάμεσα στις διάφορες αντικρουόμενες ανάγκες και γενικά, η ποιότητα είναι ανάλογη με την τιμή.

Κατοπτρικός
Οι φακοί εξαιρετικά μεγάλης εστιακής απόστασης – 500 χιλ. και πάνω – είναι τόσο μεγάλοι σε όγκο και βάρος, ώστε να πρέπει να τοποθετηθούν σε τρίποδο. Για να ξεπεραστεί αυτό το πρόβλημα μερικοί φακοί είναι κατασκευασμένοι με σύστημα κατόπτρων. Δυο κοίλοι καθρέπτες “διπλώνουν” το φωτεινό διάδρομο αντανακλώντας το φως μπρος – πίσω, κάνοντας έτσι το φακό πολύ μικρότερο και επειδή οι καθρέπτες αντικαθιστούν και μερικά στοιχεία, πολύ ελαφρύτερο.


Zoom
Οι φακοί zoom είναι ειδικά σχεδιασμένοι για να έχουν μεταβλητή εστιακή απόσταση. Γυρίζοντας ένα πρόσθετο δαχτυλίδι ρύθμισης, ο φακός αλλάζει διάφορες εστιακές αποστάσεις, μεγεθύνοντας ή μικραίνοντας το μέγεθος του ειδώλου. Ο zoom επομένως δρα σαν ένα εύχρηστο υποκατάστατο μιας σειράς εναλλασσόμενων φακών. Οι φακοί zoom συνήθως καλύπτουν εστιακές αποστάσεις από 100-300 mm ή 70-150 mm ή 35-105 mm. Το μεγαλύτερό-τους διάφραγμα σπάνια είναι μεγαλύτερο από f/3.5 και το κόστος-τους είναι μεγάλο.

Είναι ο πλέον αγαπητός τύπος και θα τον βρείτε στις περισσότερες ψηφιακές μηχανές compact. Μας απαλλάσσει από τη διαδικασία αλλαγής φακών και κάνει τη σκόπευση παιχνίδι, αφού για να πλησιάσουμε ή να απομακρυνθούμε από το θέμα μας, αρκεί να αλλάξουμε εστιακή απόσταση και όχι θέση. Ο φακός ζουμ αναγκαστικά κατασκευάζεται με πολλά οπτικά στοιχεία. Γι' αυτό η μέγιστη φωτεινότητά του είναι μεταβλητή (τουλάχιστον στα πιο οικονομικά μοντέλα), ενώ η ευκρίνειά του είναι υποδεέστερη

αυτής ενός σταθερού φακού (το φως διέρχεται μέσα από περισσότερα κρύσταλλα).
Ο φακός ζουμ είναι τόσες φορές ζουμ όσες χωρά η ελάχιστη εστιακή του απόσταση στη μέγιστη. Δηλαδή, ο φακός με εστιακή απόσταση 35-350mm είναι 10x ζουμ (διαβάζεται "δέκα επί").
Ο φακός 28-105mm είναι ένας ζουμ που θα μπορέσει να καλύψει τις ανάγκες των περισσοτέρων.
Συμβουλή:
Όταν αγοράζετε μια μηχανή με φακό ζουμ, προσέχετε πάντα τη μέγιστη φωτεινότητά του και στις δύο θέσεις (ευρυγώνια-τηλεφακός). Όσο μεγαλύτερη απόσταση έχουν οι τιμές αυτές, τόσο πιο πρόχειρη είναι η κατασκευή του.



Φακός fisheye υπερευρυγώνιοςΟι περισσότεροι ευρυγώνιοι φακοί είναι “διορθωμένοι” για να καταγράφουν τις κάθετες και οριζόντιες γραμμές του αντικειμένου, σαν κάθετες και οριζόντιες και στο είδωλο. Οι φακοί fisheye, καταγράφουν τις ευθείες γραμμές σαν καμπύλες και δίνουν σ’ όλο το είδωλο μια όψη αντανάκλασης κυρτού κατόπτρου ή ματιού ψαριού. Τυπικοί φακοί fisheye για φωτογραφικές μηχανές 35 mm έχουν εστιακές αποστάσεις από 6 μέχρι 16 mm Μερικοί δίνουν ολοκληρωμένο παραλληλόγραμμο είδωλο και άλλοι ένα στρογγυλό στο κέντρο της εικόνας.

Νορμάλ
Σαν το βασικό στοιχείο μιας σειράς φακών, ο νορμάλ εστιακής απόστασης φακός συχνά προσφέρει το μεγαλύτερο διάφραγμα όπως f/2 ή f/1.8 ή και μεγαλύτερα απ’ ότι οι άλλοι φακοί. Η κατασκευή του είναι κατά κανόνα από 6 ή 8 στοιχεία.

ΕυρυγώνιοςΕίναι ένας φακός μικρής εστιακής απόστασης κατασκευασμένος να καλύπτει μια μεγάλη οπτική γωνία. Οι περισσότεροι ευρυγώνιοι φακοί για μονοοπτικές ρε-φλέξ φωτογρ. μηχανές έχουν τώρα κατασκευή “αντιστρεφόμενου τηλεφακού”. Αυτό επιτρέπει στο φακό να εστιάζει στην ίδια με το νορμάλ απόσταση από το φιλμ.

Ο ευρυγώνιος φακός μπορεί να δώσει πολύ όμορφες παραμορφώσεις και παράξενα για το μάτι φαινόμενα προοπτικής. Η χρήση του όμως απαιτεί προσοχή κυρίως στη σύνθεση του κάδρου. Για παράδειγμα, καλό θα ήταν να μην υπάρχει ένας άνθρωπος στην άκρη του κάδρου μας, γιατί θα εμφανιστεί αφύσικα παραμορφωμένος. Γενικά, ο ευρυγώνιος δεν είναι κατάλληλος για τις λήψεις πορτρέτων.

Τηλεφακός
Είναι ένας φακός μακράς εστίασης έχοντας προς την πλευρά της φωτογραφικής μηχανής μερικά στοιχεία απόκλισης. Αυτά έχουν την ικανότητα να κάνουν την απόσταση του ειδώλου από το φακό μικρότερη απ’ ό,τι θα χρειαζόταν η εστιακή απόσταση. Ο τηλεφακός είναι επομένως κοντύτερος απ’ ό,τι ένας φακός απλής κατασκευής της ίδιας εστιακής απόστασης. Και οι δυο όμως δίνουν είδωλο ίδιου μεγέθους.
Φακοί μακράς εστίασης
Ένας τέτοιος φακός δίνει είδωλο υψηλής ποιότητας καλύπτοντας μια μικρή (στενή) οπτική γωνία. Μακρά εστιακή απόσταση σημαίνει ότι τα κύρια στοιχεία του φακού είναι τοποθετημένα στο μπροστινό μέρος του μακρού κιλίνδρου ώστε να έχουν
αρκετή απόσταση από το φιλμ, για να σχηματισθεί ένα καθαρό είδωλο. Αυτοί οι φακοί έχουν μέτρια διαφράγματα, συνήθως f/4.5 ή f/5.6. Οι οπτικές τους διορθώσεις συχνά περιορίζουν την κοντινότερη απόσταση λήψης στα 3 μ. ή περισσότερο.

Φακοί Macro
Οι φακοί macro είναι περισσότερο διορθωμένοι, για αντικείμενα πολύ κοντά στο φακό. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν και για μακρινά αντικείμενα, η καθαρότητά τους όμως θα είναι λιγότερη από ότι ενός φακού γενικής χρήσης.

Πρόσθετα εξαρτήματα
Starburst
Αυτό αποτελείται από ένα δίσκο κρυστάλλου με ανάγλυφες, κυρτές ή ίσιες διασταυρούμενες γραμμές. Πηγές έντονου φωτός η δυνατές αντανακλάσεις στο αντικείμενο αναπαράγονται στο είδωλο σαν μικρά ή μεγάλα άστρα.
Soft Focus
Τοποθετημένο σ’ ένα νορμάλ φακό, το εξάρτημα αυτό, δίνει τα ίδια αποτελέσματα με ένα soft focus φακό. Ο γυάλινος δίσκος του συνήθως έχει ανάγλυφους ομόκεντρους κύκλους και το αποτέλεσμά του είναι να δίνει ένα κάπως θαμπό, ρομαντικής ατμόσφαιρας είδωλο. Όσο μεγαλύτερο το διάφραγμα, τόσο πιο έντονο είναι το αποτέλεσμά του. Φακός μεταβλητής διάχυσης (Diffuser). Αυτός μοιάζει σαν ελασματικός φωτοφραχτης, έχει όμως διαφανή πλαστικά φύλλα τα οποία προβάλλονται ρυθμιζόμενα, μέσα στη γωνία λήψης του φακού. Το αποτέλεσμα είναι ένας σταδιακά αυξανόμενος βαθμός sofUocus και διάχυσης. Τα φύλλα μετακινούνται με ένα μεγάλο αριθμημένο δαχτυλίδι ρύθμισης.

Διαφραγματικός δίσκος Soft focus.
Είναι ένας μεταλλικός δίσκος με μια μεγάλη τρύπα στο κέντρο και πολλές μικρότερες τριγύρω. Οι μικρότερες τρύπες δίνουν μια θαμπή επικάλυψη στο φυσιολογικά καθαρό είδωλο. Χρησιμοποιώντας ένα δίσκο με λιγότερες τρύπες ή μικρότερο διάφραγμα μειώνετε το εφέ. Οι περισσότεροι τέτοιοι δίσκοι προορίζονται για χρήση με φακούς soft focus.
Φακός Close up.
Είναι ένα πρόσθετο μετατρεπτικό στοιχείο φακού το οποίο όταν τοποθετηθεί μπροστά στο φακό της φωτογρ. μηχανής σας επιτρέπει να εστιάσετε σε κοντινότερη απόσταση.

Μετατροπέας τηλεφακών. (Τελεκονβέρτερ) Αυτό είναι ένα βοηθητικό σύστημα αποτελούμενο από πολλά στοιχεία φακού, που προορίζεται να τοποθετηθεί μπροστά απ’ το νορμάλ φακό και να του δώσει δυνατότητες τηλεφακού – με χαμηλότερη όμως ποιότητα ειδώλου. Μετατροπέας Fisheye Είναι ένας μεγάλης διαμέτρου βοηθητικός φακός που μετατρέπει ένα νορμάλ σε φακό fisheye. Η ποιότητά-του βέβαια είναι χαμηλότερη από έναν ολοκληρωτικά σχεδιασμένο για Fisheye φακό, είναι όμως χρήσιμος για μερικά εφέ.
Bifo.
Ένας bifo ή μισός φακός, είναι ένας close up βοηθητικός φακός κομμένος στη μέση, αφήνοντας το άλλο μισό κενό. Σέ μια εικόνα με πολύ διαφορετικά σε αποστάσεις τμήματα, εστιάζοντας το φακό στο φόντο και τοποθετώντας το “μισό φακό” στο μέρος του φακού που βλέπει τα κοντινά τμήματα, έχετε και σ’ αυτά καθαρή εστίαση.

Φίλτρα: Είναι διαφανή υλικά, σε κυκλικό ή ορθογώνιο σχήμα, που τοποθετούνται μπροστά από τον φακό και χρησιμεύουν στο να τροποποιούν το χρώμα ή άλλα χαρακτηριστικά του φωτός που μπαίνει στη φωτογραφική μηχανή. Τα περισσότερα είναι κυκλικού σχήματος και βιδώνονται μπροστά από τον φακό, του οποίου τη διάμετρο πρέπει να έχουν. Τα περισσότερα φίλτρα είναι έγχρωμα και χρησιμεύουν στο να αλλάξουν τη χρωματική ισορροπία της εικόνας.

 Βασικά είδη φίλτρων:


Πολωτικό Φίλτρο: Με την κατάλληλη ρύθμιση χρησιμεύει στο να κόβει τις ανακλάσεις απάνω σε (μή μεταλλικά) μέρη του θέματος και να δίνει καλλίτερες εικόνες, με κορεσμένα, ζωηρά χρώματα, να δίνει ορατότητα σε θέματα πίσω από γυάλινες επιφάνειες ή κάτω από την επιφάνεια του νερού, να σκουραίνει το γαλανό του ουρανού, κλπ. Είναι πολύ χρήσιμο φίλτρο και συνιστάται η χρήση του κυρίως σε φωτογραφίες τοπίου.

Μπλε (ή "κρύα") φίλτρα: Χρησιμεύουν για την αποκατάσταση της χρωματικής ισορροπίας όταν χρησιμοποιούμε φιλμ που προορίζεται για φωτισμό ημέρας και φωτογραφίζουμε με λάμπες πυρακτώσεως. Διατίθενται σε διάφορους τόνους, ανάλογα με το "χρώμα" του φωτισμού.

Πορτοκαλί (ή "ζεστά") φίλτρα: Χρησιμεύουν για την αποκατάσταση της χρωματικής ισορροπίας στην αντίθετη περίπτωση από την παραπάνω, δηλαδή όταν χρησιμοποιούμε φιλμ που προορίζεται για φωτογράφιση με λάμπες πυρακτώσεως και φωτογραφίζουμε με το φως της ημέρας (daylight). Κι αυτά διατίθενται σε διάφορους τόνους.

Φίλτρα UV και Skylight: Το πρώτο είναι άχρωμο και απορροφά τις υπεριώδεις ακτίνες που, αν και αόρατες στο μάτι, δίνουν μια μπλέ απόχρωση σέ όλη την εικόνα σε ορισμένες περιπτώσεις, ιδίως αν φωτογραφίζουμε σε μεγάλο υψόμετρο ή όταν η ατμόσφαιρα είναι πολύ καθαρή ή όταν φωτογραφίζουμε χιονισμένα τοπία με ήλιο. Το δεύτερο έχει μιά ελαφριά ροζ απόχρωση και κάνει την ίδια, κατά βάση, δουλειά, αλλά μπορεί να δώσει και ένα αδιόρατο "ζέσταμα" στη φωτογραφία μας. Αυτά τα φίλτρα προσφέρονται για μόνιμη χρήση με κάθε φακό, γιατί, εκτός της χρήσης τους ως φίλτρων, προστατεύουν και τους φακούς από σκόνη, δακτυλιές χτυπήματα, υγρασία και άλλους κινδύνους.

Φίλτρα Πράσινο-Κίτρινο-Κόκκινο: 'Εχουν έντονα τα παραπάνω χρώματα και χρησιμεύουν στην ασπρόμαυρη φωτογραφία (αν τα χρησιμοποιήσετε με έγχρωμο φιλμ θα πάρετε μονόχρωμες φωτογραφίες με τα αντίστοιχα χρώματα...). Το πράσινο φίλτρο δίνει πιο σκούρα τα κόκκινα χρώματα, το κίτρινο σκουραίνει τα μπλέ και το κόκκινο σκουραίνει τα πράσινα. Και τα τρία, δηλαδή, αυξάνουν το κοντράστ (αντίθεση) για τα αντίστοιχα συμπληρωματικά τους χρώματα.

Φίλτρα για φως με λάμπες φθορισμού (FL): Είναι φίλτρα με χρώμα "φούξια"χρησιμοποιούνται με φιλμ ημέρας (daylight) και αντισταθμίζουν το πράσινο χρώμα που περιέχεται στις "λευκές" λάμπες φθορισμού και τις λάμπες υδραργύρου (HQI). Δεν είναι κατάλληλα για λάμπες αερίου ηλίου, που περιέχουν κόκκινα και κίτρινα χρώματα.

Φίλτρα ουδέτερης πυκνότητας (neutral density): Χρησιμοποιούνται στις περιπτώσεις που, για οποιονδήποτε λόγο, θέλουμε να περιορίσουμε το φως που περνά από τον φακό (π.χ. όταν έχουμε πολύ φως, γρήγορο φιλμ και θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε ανοιχτό διάφραγμα για να βγάλουμε φωτογραφίες πορτραίτου).

Φίλτρα με διαβαθμισμένη πυκνότητα (graduated ή degradé): Είναι έγχρωμα (ή ουδέτερα) φίλτρα και χρησιμεύουν στο να δώσουν διαφορετική απόχρωση (ή φωτισμό) στα διάφορα μέρη μιάς φωτογραφίας. Συνήθως χρησιμοποιούνται με την πυκνότερη περιοχή τους προς τον ουρανό, για να χρωματίσουν τον ουρανό με διάφορα χρώματα που δημιουργούν την επιθυμητή ατμόσφαιρα (π.χ. σκούρα κόκκινα για τη δύση, γκριζοπράσινο σκούρο για καταιγίδα, σκούρο μπλε, κ.α.)

Φίλτρα ειδικών εφέ: Δημιουργούν διάφορα σχέδια. πολλαπλασιάζουν τα είδωλα, δημιουργούν εντύπωση κίνησης, φλουτάρουν το θέμα ολόκληρο ή επιλλεκτικά, δημιουργούν συμμετρικά είδωλα του θέματος, και πολλά άλλα. Τα φίλτρα που βιδώνουν επάνω στον φακό, λόγω των διαφορετικών διαμέτρων φακών που πολλοί φωτογράφοι χρησιμοποιούν, δημιουργούν την ανάγκη να έχουμε το ίδιο είδος φίλτρου σε διάφορες διαμέτρους. Γιαυτό υπάρχουν συστήματα (πλαστικών) φίλτρων ορθογωνικού σχήματος που, με τη βοήθεια ειδικών εξαρτημάτων, προσαρμόζονται σε φακό κάθε διαμέτρου. Αυτά τα φίλτρα, όμως, είναι γενικώς χαμηλότερης ποιότητας από τα κυκλικού σχήματος αλλά είναι και πολύ πρακτικά όταν δεν έχουμε ανάγκες πολύ μεγάλης μεγέθυνσης.

Το διάφραγμα

Ενα σημαντικό στοιχείο που χαρακτηρίζει ενα φακό είναι το άνοιγμα του διαφράγματος.Το διάφραγμα είναι ένας απο τους μηχανισμούς με τους οποίους μπορούμε να επέμβουμε σε μια φωτογραφία. Ο άλλος μηχανισμός είναι ο φωτοφράκτης. Όσο πιο μεγάλο το διάφραγμα, τόσο πιο πολύ φώς μπορεί να περάσει μέσα απο το φακό. Οι τιμές του διαφράγματος (που συμβολίζεται με f)είναι συνήθως οι εξής: f/1, f/1.4, f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/6.7 f/8, f9.5, f/11, f/13, f/16, f/19, f/22, f/27 και ανεβαίνει σε μερικά μοντέλα ακόμα πιο πολύ. Όπως βλέπουμε, όσο το διάφραγμα είναι ανοιχτό, τόσο μικρότερη τιμή παίρνει, και τόσο περισσότερο φώς αφήνει να περάσει. Όσο κλείνει το διάφραγμα ή μεγαλώνει η τιμή του, τόσο λιγότερο φώς αφήνει να περάσει μέσα απο το φακό. Η μεταπήδηση απο μια τιμή διαφράγματος σε μια επόμενη ή προηγούμενη τιμή αντιστοιχεί σε ενα “stop” (διαβάθμιση). Μεταξύ δύο διαδοχικών τιμών διαφράγματος της παραπάνω κλίμακας, αντιστοιχεί ενας διπλασιασμός ή υποδιπλασιασμός στην ποσότητα του φωτός που θα περάσει απο το φακό. Αν π.χ. στο f/4 περνάει σε 1 sec μια X ποσότητα φωτός, στον ίδιο χρόνο με f/2.8 περνάει 2Χ και με f/5.6 περνάει Χ/2 αντίστοιχα. Όπως καταλαβαίνουμε απο τα παραπάνω, η μέγιστη τιμή του διαφράγματος ενός φακού είναι πολύ σημαντική σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού, αφού ενας φωτεινός φακός μπορεί να επιτρέψει την διέλευση πολλαπλάσιας ποσότητας φωτός και άρα να αποτυπώσει την φωτογραφία σε πολύ μικρότερο χρόνο απο ενα φακό με μικρότερο μέγιστο διάφραγμα. Για τον λόγο αυτό οι φακοί αυτοί ονομάζονται και “γρήγοροι” φακοί, αφού επιτρέπουν σε δεδομένες συνθήκες φωτισμού, την χρήση μεγάλων ταχυτήτων. Επίσης έχουν καλύτερη ευκρίνεια, ανεξάρτητα απο το διάφραγμα που χρησιμοποιείται, γι αυτό το λόγο επιλέγονται απο τους επαγγελματίες φωτογράφους. Λόφω της μεγαλύτερης πολυπλοκότητας κατασκευής τους, αλλά και της διαμέτρου των οπτικών κρυστάλλων τους (μεγάλη άρα και ακριβότερα), οι φωτεινοί φακοί είναι πολύ ακριβοί στην τιμή τους.