ΕΙΚΟΝΟΚΕΙΜΕΝΑ – ΚΟΜΙΞ

Ο όρος “εικονοκείμενα” αποτελεί έμπνευση του γράφοντος ώστε να αποδοθεί ο όρος “comics” (“κόμιξ”) στα ελληνικά. Θεώρησα σκόπιμο να εφεύρω μία λέξη που να αποδίδει με ακρίβεια την καλλιτεχνική μίξη εικόνας/σκίτσου και κειμένου/σεναρίου/διαλόγου/αφήγησης. Ζητώ συγγνώμη σε όσους πιθανώς θεωρήσουν τη λεξιπλαστική δημιουργία μου ως αυθαιρεσία και βιασμό εις βάρος της γλώσσας μας. Μετά τη σύντομη, αλλά απαραίτητη αυτή εισαγωγή θα συνεχίσω το λόγο μου περί εικονοκειμένων.

Τα εικονοκείμενα/κόμιξ είναι γνωστά ως η ένατη μορφή τέχνης. Είναι χαρακτηριστικό ότι μαζί με τον κινηματογράφο, την έβδομη μορφή τέχνης, λειτουργούν σαν συγκοινωνούντα δοχεία, καθώς το ένα μέσο δανείζει και δανείζεται ιδέες από το άλλο. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια η μεταφορά κόμιξ στη μεγάλη οθόνη γνωρίζει σημαντική άνθηση. Κατά τη γνώμη μου, τα εικονοκείμενα αποτελούν ίσως την υψηλότερη μορφή τέχνης, αφού είναι ένα αμάλγαμα άλλων τεχνών. Συνδυάζουν στοιχεία από το χώρο της ζωγραφικής (σκίτσο, σχεδιασμός χαρακτήρων, συνδυασμός χρωμάτων κτλ.), της αρχιτεκτονικής (σχεδιασμός αρχαίων, παλαιών, σύγχρονων ή φουτουριστικών κτηρίων, κήπων, πλατειών κτλ.), της λογοτεχνίας, του θεάτρου και του κινηματογράφου (πεζό κείμενο, αφήγηση, περιγραφές, διάλογοι, μονόλογοι, σκηνοθεσία κτλ.), αλλά και από άλλους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, όπως τη βαριά βιομηχανία (σχεδιασμός οχημάτων, αυτοκινήτων, φουτουριστικών σκαφών κτλ.).

Στη χώρα μας, μέχρι πρόσφατα το σημαντικό αυτό μέσο θεωρούνταν από πολλούς ευτελής ενασχόληση, ακόμη και επιβλαβής για τα παιδιά. Ευτυχώς, στις μέρες μας τέτοιου είδους ανεδαφικές αντιλήψεις έχουν απαλειφθεί ή οδεύουν προς το τέλος τους. Είναι αναμφίβολο ότι υπάρχουν εικονοκείμενα ποικίλης ποιότητας και για διαφορετικές προτιμήσεις. Αυτή η πραγματικότητα, όμως διόλου δεν διαφέρει από την πραγματικότητα που απαντάμε στις άλλες μορφές τέχνης, αλλά και σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Υπάρχουν μυθιστορήματα που τα λατρέψαμε, αλλά και άλλα που τα αφήσαμε στη μέση, γιατί δεν μας άρεσαν. Έχουμε αγοράσει προϊόντα καλής ποιότητας, αλλά και άλλα κακής.

Το σίγουρο είναι ότι η ποικιλομορφία των εικονοκειμένων τόσο στον τομέα του θέματος που διαπραγματεύονται, του σεναρίου, αλλά και του σκίτσου καλύπτουν ολόκληρη την παλέτα των προτιμήσεων του αναγνωστικού κοινού. Η μερίδα του λέοντος ανήκει στα υπερηρωικά εικονοκείμενα, και τα εικονοκείμενα επιστημονικής ή επικής φαντασίας. Υπάρχουν όμως και τα εικονοκείμενα αστυνομικής πλοκής, τα κοινωνικά, ακόμα και τα επιστημονικά και τα ιστορικά. Οι αρχαίες τραγωδίες και οι μυθολογίες πολλών λαών, οι ιστορίες της Βίβλου και πολλές άλλες παραδόσεις, θρύλοι και δεισιδαιμονίες, τα παραμύθια και τα μυθιστορήματα, οι ιστορίες όπερας και πολλά άλλα έχουν δώσει και συνεχίζουν να δίνουν τροφή στους δημιουργούς εικονοκειμένων. Τα σύνορα μεταξύ των διαφορετικών ειδών εικονοκειμένων όμως δεν είναι πάντα ευδιάκριτα. Ουκ ολίγες φορές, οι πλοκές των εικονοκειμένων συνδυάζουν στοιχεία από διαφορετικές περιοχές, π.χ. υπερηρωικά εικονοκείμενα με αλληγορικές κοινωνικές προεκτάσεις, κλασικά παραμύθια τοποθετημένα στη σύγχρονη πραγματικότητα ή σε κάποιο φουτουριστικό κόσμο, ιστορικά γεγονότα εμποτισμένα με στοιχεία φαντασίας. Ακόμα και στον τομέα του σκίτσου, του χρώματος και της σκίασης υπάρχουν διαφορετικά στυλ και τεχνοτροπίες που ικανοποιούν διαφορετικά γούστα, όπως συντηρητικό στυλ, δυναμικό, σκοτεινό, φωτεινό κτλ.

Κάποιες γενικές τεχνοτροπίες ή σχολές εικονοκειμένων είναι τα αμερικανικά (American comics), τα ευρωπαϊκά (European comics), τα ιαπωνικά (Manga), τα κινέζικα (Manhwa), τα κορεάτικα (Manhua) και τα ινδικά (Indies).

Ο χώρος των εικονοκειμένων χρησιμοποιεί ειδική ορολογία για να αναφερθεί σε ποικίλα θέματα. Η ορολογία αυτή προέρχεται από την αμερικανική αγορά κόμιξ. Ο όρος Universe (Σύμπαν) αναφέρεται σε έναν φανταστικό κόσμο, τον οποίο δημιουργούν κάποιες εταιρείες εικονοκειμένων και στον οποίο τοποθετούν τους χαρακτήρες τους. Ο όρος Multiverse (Πολυσύμπαν) χρησιμοποιείται για να δηλώσει την ύπαρξη παράλληλων κόσμων, όπου συνήθως κατοικούν άλλες εκδοχές των χαρακτήρων του βασικού κανονικού κόσμου της εκάστοτε εταιρείας. Ο βασικός κανονικός αυτός κόσμος της εταιρείας χαρακτηρίζεται ως Regular Universe (Κανονικό Σύμπαν). Η χρήση του όρου Alternative Reality (Εναλλακτική Πραγματικότητα) δηλώνει την πιθανή ύπαρξη μιας άλλης πραγματικότητας ή την πιθανή εξέλιξη της υπάρχουσας πραγματικότητας, π.χ. πώς θα ήταν ένας χαρακτήρας αν δεν είχε συμβεί κάτι στη ζωή του, το οποίο στην τρέχουσα πραγματικότητα έχει συμβεί ή πώς θα είχαν εξελιχθεί τα πράγματα αν οι χαρακτήρες είχαν κάνει άλλες επιλογές στο παρελθόν αντί γι’ αυτές που έκαναν ή πώς θα είναι τα πράγματα μετά από 100 ή 1000 χρόνια. Ο όρος Crossover (Διασταύρωση/Συνάντηση Χαρακτήρων) χρησιμοποιείται για να δηλώσει την προσωρινή εμφάνιση δύο ή περισσότερων χαρακτήρων από διαφορετικές σειρές στην ίδια σειρά. Η σειρά μπορεί να είναι ο βασικός τίτλος ενός χαρακτήρα ή κάποια ξεχωριστή σειρά, η οποία εκδίδεται ειδικά εξαιτίας αυτής της συνάντησης των χαρακτήρων. Οι χαρακτήρες μπορούν να ανήκουν στην ίδια ή σε διαφορετικές εταιρείες. Επίσης, η χρήση του όρου Spin-off για να αναφερθεί σε ένα τίτλο εικονοκειμένων έχει το νόημα ότι ο τίτλος αυτός σχετίζεται με χαρακτήρες που εμφανίστηκαν προηγουμένως, όχι όμως σε πρωταγωνιστικό ρόλο, σε έναν άλλο τίτλο εικονοκειμένων. Δηλαδή Spin-off είναι μία σειρά εικονοκειμένων που ξεπηδάει/προκύπτει από μία άλλη σειρά. Ο όρος Event (Γεγονός) αναφέρεται σε σημαντικά γεγονότα μεγάλης εμβέλειας που συμβαίνουν στο σύμπαν μιας εταιρείας και έχουν πάρα πολύ σημαντικές συνέπειες στους χαρακτήρες. Σχεδόν πάντα πρόκειται για Crossover Events (Γεγονότα με Διασταύρωση/Συνάντηση Χαρακτήρων). Συνήθως οι εταιρείες με το δικό τους οργανωμένο σύμπαν χαρακτήρων εκδίδουν σειρές που αφορούν ένα τέτοιου είδους γεγονός κάθε χρόνο, π.χ. για το έτος 2008, η σειρά Final Crisis αποτελεί το ετήσιο Crossover Event της εταιρείας DC Comics, ενώ η σειρά Secret Invasion συνιστά το ετήσιο Crossover Event της εταιρείας Marvel Comics.

Ευελπιστώ ότι αυτό το μικρό σύνολο πληροφοριών που παρουσίασα εδώ θα λειτουργήσει για τους νέους, αλλά και τους παλιούς αναγνώστες, ως οδηγός επιβίωσης στο θαυμαστό και όμορφο κόσμο των εικονοκειμένων/κόμιξ. Καλή ανάγνωση και καλή διασκέδαση!!!