Ο Αρχιμήδης

Ο Αρχιμήδης (287-212 μ.Χ.) είχε ασχοληθεί με την αστρονομία, τη φυσική και τη μηχανική.

Τύραννος την εποχή εκείνη στις Συρακούσες, την πατρίδα του, ήταν ο Ιέρωνας, που είχε αντιληφθεί τη μεγαλοφυία του Αρχιμήδη και θέλησε να την εκμεταλλευτεί. Κάποτε του ανέθεσε να του κατασκευάσει ένα καράβι, το «μεγαλύτερο και το πολυτελέστερο απ’ όσα είχαν γίνει έως τότε». Ο Αρχιμήδης έφτιαξε τα σχέδια αυτού του καραβιού, που το ονόμασαν «Συρακούσες». Πάνω σε αυτό το καράβι, που πρώτη φορά έβλεπαν οι άνθρωποι εκείνης της εποχής τόσο μεγάλο, ο Αρχιμήδης έστησε ένα μηχάνημα, το οποίο είχε σχεδιάσει ο ίδιος και μπορούσε να εκσφενδονίζει πέτρες βάρους ογδόντα κιλών περίπου και βέλη μακριά, όπλα δηλαδή υπερφυσικά για την εποχή εκείνη.

Χάρη στη φιλία του με τον Ιέρωνα κατόρθωσε να ταξιδέψει στην Αλεξάνδρεια. Εκεί έκανε γνωριμίες με τον κύκλο των επιστημόνων που είχε δημιουργήσει ο Ευκλείδης. Συνδέθηκε με το Σάμιο μαθηματικό Κόνωνα, του οποίου την κρίση εκτιμούσε πολύ, το μαθητή του Δοσίθεο και το βιβλιοθηκάριο της Αλεξάνδρειας Ερατοσθένη, ο οποίος καταγινόταν όχι μόνο με τη Γεωγραφία, αλλά και με την Αστρονομία, τα Μαθηματικά, καθώς και με τις χρονολογικές και φιλολογικές μελέτες. Κατά το διάστημα της παραμονής του στην Αλεξάνδρεια λέγεται ότι ο Αρχιμήδης επινόησε μηχάνημα κατάλληλο για την άντληση νερού, το οποίο ονομάστηκε "αιγυπτιακός κοχλίας" και χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα.

Έκανε τα πρώτα βήματα για το μαθηματικό υπολογισμό επιφανειών με ακανόνιστο περίγραμμα και συμμετρικών εκ περιστροφής σωμάτων, -μέθοδος που εξελίχθηκε, τεκμηριώθηκε και ονομάστηκε στη σύγχρονη εποχή «Ολοκληρωτικός Λογισμός»-, υπολόγισε μία προσεγγιστική τιμή για τον άρρητο αριθμό π, διατύπωσε το νόμο της Μηχανικής για τους μοχλούς και αντιλαμβανόμενος τις απεριόριστες προεκτάσεις του, γενίκευσε την εφαρμογή λέγοντας «Δώσε μου σημείο να στηριχθώ και θα κινήσω τη γη», διατύπωσε την ομώνυμη αρχή για την άνωση του νερού, κατασκεύασε διάφορες μηχανές, ένα τύπο πολύσπαστου, τον κοχλία, μία αντλητική μηχανή με την «αρχιμήδειον έλικα» κ.ά.

Κάποτε πάλι ο Ιέρωνας είχε δώσει στο χρυσικό του ένα μεγάλο κομμάτι χρυσάφι για να του φτιάξει ένα στέμμα. Ο χρυσικός το έφτιαξε, αλλά ο Ιέρωνας υποψιαζόταν πως το στέμμα δεν ήταν φτιαγμένο από ατόφιο χρυσάφι και πως ο τεχνίτης του είχε κλέψει ένα μέρος από εκείνο που του είχε δώσει. Αλλά πώς να το εξακριβώσει, μια που το στέμμα ήταν με τόση τέχνη φτιαγμένο, ώστε δεν ήθελε να δώσει να το λιώσουν; Ανέθεσε λοιπόν στον Αρχιμήδη να του λύσει αυτό το πρόβλημα. Ο Αρχιμήδης βασανίστηκε καιρό, χωρίς να βρίσκει τη λύση. Μια μέρα που μπήκε στο λουτρό του πρόσεξε πως, καθώς ξάπλωνε στο νερό, ένιωθε το κορμί του  πιο ελαφρύ. Τινάχτηκε τότε επάνω και βγήκε, ολόγυμνος καθώς ήταν, φωνάζοντας χαρούμενος: Εύρηκα! Εύρηκα! Μερικοί τον πέρασαν για τρελό, άλλοι όμως που τον ήξεραν, έτρεξαν και τον τύλιξαν με ένα μανδύα και τότε μόνο ο Αρχιμήδης, που ήταν διάσημος για την αφηρημάδα του, πρόσεξε πως είχε βγει ολόγυμνος από το λουτρό του στο δρόμο.

Πήγε κατευθείαν στο παλάτι του Ιέρωνα και του ανακοίνωσε πως βρήκε τη λύση λέγοντας: «Κάθε σώμα, που μπαίνει μέσα σε νερό, χάνει από το βάρος του τόσο όσο είναι το βάρος του νερού που εκτοπίζει. Αν βάλω μέσα σε νερό το στέμμα και έπειτα ίσο με το βάρος του χρυσάφι και δω πως εκτοπίζουν την ίδια ποσότητα νερού, θα πει πως το στέμμα είναι από ατόφιο χρυσάφι. Αν όχι, θα πει ότι είναι από μίγμα. Κι έτσι θα μπορέσω να βρω με τι ανακάτεψε ο χρυσικός το χρυσάφι που του είχες δώσει». Πραγματικά έκανε το πείραμα και όχι μόνο ανακάλυψε πως ο χρυσικός είχε κλέψει χρυσάφι και το είχε αντικαταστήσει με ασήμι, αλλά βρήκε και πόση ακριβώς ήταν η ποσότητα του ασημιού. Ήταν ο πρώτος νόμος της υδροστατικής.

Στον χώρο της εφαρμοσμένης μηχανικής ο Αρχιμήδης επινόησε ιδιοφυείς μηχανές κάθε είδους. Εφηύρε το ρωμαϊκό ζυγό (καντάρι), το τρίσπαστο (ανυψωτική τριπλή τροχαλία) και τον ατέρμονα κοχλία "έλιξ του Αρχιμήδους", μηχανή άντλησης νερού από ποταμούς και φρέατα (η οποία χρησιμοποιείται ακόμα και στις μέρες μας σε περιοχές της Β. Αφρικής). Για τη μέτρηση του χρόνου κατασκεύασε ένα υδραυλικό ρολόι το οποίο υπολόγιζε με μεγάλη ακρίβεια τις ώρες (και ειδοποιούσε για την αλλαγή της ώρας). Μεγάλη φήμη απέκτησαν και οι πολεμικές μηχανές του Αρχιμήδη: "αρχιτρόνιτο" (πυροβόλο ατμού - το οποίο πολλούς αιώνες αργότερα «επανα- ανακάλυψε» και ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι), "καταπέλτες", "αρπάγες" (ένας μηχανισμός ο οποίος ανύψωνε και αναποδογύριζε τα εχθρικά πλοία) και "κάτοπτρα" για την καύση των Ρωμαϊκών εχθρικών πλοίων.

Όταν τελικά μπήκαν οι Ρωμαίοι στην πόλη των Συρακουσών, ο στρατηγός Μάρκελλος έδωσε εντολή στους στρατιώτες του να μην πειράξουν τον Αρχιμήδη και το σπίτι του. Ένας όμως Ρωμαίος οπλίτης βρήκε τον Αρχιμήδη στον κήπο του σπιτιού του να χαράζει γεωμετρικά σχήματα πάνω στην άμμο. "Μη μου τους κύκλους τάραττε" πρόλαβε να φωνάξει ο μεγάλος μαθηματικός. Ο στρατιώτης όμως, αγνοώντας ποιον έχει μπροστά του, τον σκότωσε με το ξίφος του.