ΜΟΝΗ ΔΑΦΝΙΟΥ

Η Η Μονή Δαφνίου βρίσκεται περίπου στο μέσο της διαδρομής της αρχαίας Ιεράς οδού, που οδηγούσε στην Ελευσίνα. Το πρώτο κτηριακό συγκρότημα της Μονής οικοδομήθηκε τον 6ο αιώνα μ.Χ. και περικλείσθηκε με ισχυρό, σχεδόν τετράγωνο περίβολο. Το καθολικό, μία τρίκλιτη βασιλική, βρισκόταν στο κέντρο της αυλής. Διώροφα κτίσματα κελλιών ήταν κτισμένα κατά μήκος της ΒΑ εσωτερικής πλευράς του περιβόλου, ενώ ένας χώρος υποδοχής και ένα δεύτερο συγκρότημα κελλιών προσαρτήθηκαν στο βόρειο τμήμα του. Τα μνημεία που σώζονται σήμερα ανήκουν στη δεύτερη φάση, του τέλους του 11ου αιώνα (περίπου 1080 μ.Χ.). Το καθολικό ανήκει στον εγγεγραμμένο, οκταγωνικό τύπο και διακρίνεται για τον πλατύ και ψηλό τρούλλο. Διαθέτει νάρθηκα, που έχει τη μορφή ανοιχτής στοάς, στην οποία έχουν χρησιμοποιηθεί οι ιωνικοί κίονες του αρχαίου ναού του Απόλλωνα. Ο εξωνάρθηκας οικοδομήθηκε λίγο αργότερα, στην αρχή του 12ου αιώνα, ενώ το παρεκκλήσιο στα δυτικά προστέθηκε τον 18ο αιώνα και στα χρόνια της ελληνικής επανάστασης του 1821 μετατράπηκε σε δεξαμενή. Το πρόπυλο με τις τρεις οξυκόρυφες αψίδες, στη δυτική όψη του νάρθηκα, προστέθηκε από τους Φράγκους Κιστεριανούς μοναχούς και προδίδει δυτική επίδραση. Την ίδια περίοδο, επάνω από το νάρθηκα και τον εξωνάρθηκα οικοδομήθηκε ο όροφος, στον οποίο οδηγούσε η ελικοειδής κλίμακα που βρισκόταν στον τετράγωνο πύργο του βόρειου τοίχου. Ο όροφος πιθανότατα χρησίμευε ως οικία του ηγουμένου ή βιβλιοθήκη. Οι τοίχοι του ναού είναι κτισμένοι με την λιτή πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομία, με κεραμεικό διάκοσμο που περιορίζεται στα πλαίσια των παραθύρων. Κάτω από το νάρθηκα βρίσκεται μία κρύπτη, που δεν είναι προσιτή στο κοινό. Το εσωτερικό του ναού είναι κατάκοσμο με θαυμάσια μωσαϊκά , που χρονολογούνται στο τέλος του 11ου αιώνα. Πρόκειται για μοναδικά έργα τέχνης, εξαίσια δείγματα του κλασικού ιδεαλισμού της Μεσοβυζαντινής περιόδου. Το κατώτερο τμήμα των τοίχων ήταν επενδυμένο με μαρμάρινους ορθοστάτες, οι οποίοι αντικαταστάθηκαν με μέτριας ποιότητας τοιχογραφίες, περίπου το 1650 μ.Χ. Βόρεια του ναού βρίσκεται η Τράπεζα της Μονής, ένα στενόμακρο, ορθογώνιο κτίσμα με μία αψίδα, που επίσης κοσμείται με τοιχογραφίες στο εσωτερικό. Σε απόσταση περίπου 100 μ. προς τα ΝΑ της μονής, βρίσκεται το παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου, που οικοδομήθηκε τον 9ο αιώνα. Κάτω από το ναό βρίσκεται μία δεύτερη κρύπτη με οστεοφυλάκια κατά μήκος των τοίχων της. Η Μονή έχει κτισθεί στη θέση αρχαίου ιερού, αφιερωμένου στον Απόλλωνα Δαφναίο ή Δαφνείο, το οποίο καταστράφηκε κατά την επιδρομή των Γότθων το 395 μ.Χ. Από τον αρχαίο ναό διατηρείται σήμερα μόνο ένας ιωνικός κίονας, κτισμένος στην κιονοστοιχία του νάρθηκα, ενώ οι υπόλοιποι κλάπηκαν από το λόρδο Elgin τον 19ο αιώνα. Η Μονή είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα μ.Χ. Παρά την ακμή και τον πλούτο της εγκαταλείφθηκε και ανοικοδομήθηκε πολύ αργότερα, στο τέλος του 11ου αιώνα, από έναν άγνωστο δωρητή. Το 1204 η περιοχή του Δαφνίου παραχωρήθηκε στον Ενετό ηγεμόνα των Αθηνών, Otho de la Roche, και το 1207 εγκαταστάθηκαν στη μονή Κιστεριανοί μοναχοί από το Belleveaux, οι οποίοι επέφεραν αλλαγές στην δομή και τη μορφή της. Οταν η Αθήνα κυριεύθηκε από τους Τούρκους, το 1458, η Μονή και πάλι παραχωρήθηκε στην Ορθόδοξη Εκκλησία και εγκαταστάθηκαν πάλι ορθόδοξοι μοναχοί, που επέφεραν νέες μεταβολές στα κτίσματα. Κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης η μονή χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο. Τα έτη 1838-39 εγκαταστάθηκαν Βαυαροί και το διάστημα 1883-85, χρησίμευσε ως ψυχιατρείο. Υπέστη σοβαρές καταστροφές από σεισμούς το 1889 και το 1897.