Διάστημα αποκαλούμε την τονική απόσταση μεταξύ δύο νότων. Οι νότες αυτές μπορεί να ακούγονται διαδοχικά, οπότε μιλάμε για μελωδικό διάστημα, ή μπορεί να ακούγονται ταυτόχρονα, οπότε έχουμε αρμονικό διάστημα. Με άλλα λόγια, είτε μελετάμε μελωδίες, είτε συγχορδίες, η μονάδα μέτρησης που χρησιμοποιούμε είναι το διάστημα. Περιττό λοιπόν να τονίσουμε, το πόσο σημαντικό είναι να καταλάβουμε αυτή τη μονάδα μέτρησης.

Ανάμεσα σε Ρε- φα, είναι ένα διάστημα τρίτης, ενώ το διάστημα της πρώτης, αφορά την ίδια νότα δηλ ταυτοφωνία. Από την στιγμή δε που κινούμαστε προς οξύτερο φθόγγο, το διάστημα λέγεται ανιών.

Η τρίτη κατιούσα του Ρε, στην κλίμακα του ντο ματζόρε, είναι το Σι. Ρε- ντο- σι. Αν η κλίμακα ήταν η Ρε ελάσσων, η κατιούσα 3^η θα ήταν το Σιb, σύμφωνα με τα όσα είπαμε για τις κλίμακες. Όπως φαίνεται, σκέτος ο χαρακτηρισμός 3^η  δεν είναι αρκετά συγκεκριμένος, εκτός αν μιλάμε για μια συγκεκριμένη κλίμακα, χωρίς αλλοιώσεις.

Τα διαστήματα όμως μπορούν να προσδιοριστούν, ανεξαρτήτως κλίμακας, αφού σε τελική ανάλυση αφορούν δύο μόνο νότες, και όχι επτά. Άλλωστε όλες οι κλίμακες έχουν κοινά διαστήματα- η διαδοχή Ρε- φα, υπάρχει και στη Ντο μειζων, και στην Σιb, και στη Φα. Και στις τρεις περιπτώσεις πάντως, είναι ένα διάστημα τρίτης- μενει να προσδιορίσουμε το είδος του.

Υπάρχουν 3 βασικά είδη διαστημάτων. Το πρώτο είναι τα τελείως σύμφωνα. Πρόκειται για τα πλέον «καθαρά» διαστήματα, αυτά που ακούγονται εντελώς σταθερά. Τέτοια είναι η ταυτοφωνία, η οκτάβα, η καθαρή τετάρτη και πέμπτη.

Στη συνέχεια έχουμε τα μερικώς σύμφωνα. Αυτά ακούγονται ευχάριστα, αλλά όχι εντελώς καθαρά. Είναι οι τρίτες και οι έκτες.

Τέλος έχουμε τα διαφωνία διαστήματα, που είναι οι δεύτερες οι έβδομες και τα αλλοιωμένα διαστήματα. Προσέξτε- λέμε οι έβδομες και οι τρίτες: πληθυντικός.

Όπως προηγουμένως στην περίπτωση του Σι- Ρε, έτσι και στο κεφάλαιο για τις κλίμακες είδαμε, πως το διάστημα ανάμεσα σε δυο νότες μπορεί να είναι τόνος ή ημιτόνιο. Για να εκφράσουμε την ποιότητα ενός διαστήματος λοιπόν, δεν αρκεί ο αριθμός του (τρίτη, τέταρτη κλπ) αλλά και το είδος του. Στην περίπτωση της δεύτερης, έχουμε δεύτερη μεγάλη για τον τόνο, και δεύτερη μικρή για το ημιτόνιο.

Παρομοίως, οι τρίτες έχουν μεγάλη και μικρή. Η τρίτη μεταξύ Ντο και Μι, είναι μεγάλη, και αποτελείται από 4 ημιτόνια. Αντίθετα, η τρίτη Λα- Ντο αποτελείται από τρία και είναι μικρή. Και στο προηγούμενο παράδειγμα, η Σι ? Ρε είναι μικρή, ενώ η ΣιB- Ρε μεγάλη.

Βλέπουμε λοιπόν, ότι τα διάφωνα και τα μερικώς σύμφωνα διαστήματα, δηλ. οι 2^ες, 3^ες, 6^ες, και 7^ες εμφανίζονται σε δυο είδη: σε μεγάλες και μικρές. Αντίθετα, οι πέμπτες, οι τετάρτες και οι οκτάβες είναι καθαρά διαστήματα. ¨Όχι όμως πάντα?

Αν πάρουμε την πέμπτη Λα- μι, θα δούμε ότι αποτελείται από 7 ημιτόνια. Πράγματι, αν παίξουμε στο πιάνο αυτό το διάστημα, θα ακουστεί πολύ καθαρό. Αν όμως δοκιμάσουμε την πέμπτη Σι- Φα, θα δούμε ότι το άκουσμα της είναι πολύ διάφωνο. Αν παρατηρήσουμε, θα δούμε ότι η απόσταση μεταξύ των δυο αυτών νότων είναι μόλις 6 ημιτόνια. Πρόκειται δηλαδή για αλλοιωμένο διάστημα, και συγκεκριμένα για μια ελαττωμένη πέμπτη.

Αντίστοιχα η 4^η φα- σι είναι μια αυξημένη τετάρτη. Το τριημίτονο που συναντήσαμε στην μελωδική μινόρε, είναι και αυτό μια αυξημένη δεύτερη. Προσέξτε: Η απόσταση μεταξύ Λα- ντο και Φα- Σολ#, είναι και στις δυο περιπτώσεις η ίδια: 3 ημιτόνια. Πρόκειται όμως για διαφορετικό διάστημα: Στην πρώτη περίπτωση έχουμε μια μικρή Τρίτη, ενώ στην άλλη μια αυξημένη 2^η. Είναι η θέση αυτού του διαστήματος στο συνολικό περιεχόμενο της κλίμακας, που κάνει την μικρή τρίτη να ακούγεται συμβατικά μελωδική, και το τριημίτονο «περίεργο».

Δυο ακόμα παρατηρήσεις. Τα διαστήματα εκτείνονται και πέρα από την οκτάβα: Έχουμε 9^η 11^η κλπ. Στην ουσία, η 9^η έχει τους ίδιους τύπους με την 2^η, αφού είναι η ίδια νότα μια οκτάβα ψηλότερα. Έχουμε δηλαδή μικρή και μεγάλη 9^η. Η λειτουργία της βέβαια δεν είναι παρόμοια, αφού η μεγαλύτερη απόσταση μειώνει το έντονο άκουσμα της διαφωνίας.

Η δεύτερη παρατήρηση, αφορά τις αναστροφές. Αν σε κάποιο διάστημα, ανεβάσουμε μια οκτάβα την πιο μπάσα νότα, έχουμε την αναστροφή του διαστήματος. Π.χ. αν το Ντο- Μι γίνει Μι- Ντο, τότε έχουμε το ίδιο διάστημα ανεστραμμένο. Η μεγάλη τρίτη, έγινε μικρή έκτη. Αντίστοιχα, μια μεγάλη 2^η θα γίνει μικρή 7^η , ενώ η Τέμπη θα γίνει 4^η.

Όσο αφορά το ταυτόχρονο παίξιμο των νότων του διαστήματος, τα αρμονικά διαστήματα δηλαδή, οι χαρακτηρισμοί «διάφωνο» και «σύμφωνο» ταιριάζουν αρκετά. Στην περίπτωση των μελωδικών διαστημάτων, το κάθε διάστημα «βγάζει» το δικό του άκουσμα- αξίζει να πειραματιστείτε με μια μελωδική γραμμή. Τα διαστήματα δευτέρας, δηλαδή η διαβατική κίνηση, είναι τα πλέον ευχάριστα στο αυτί.

Επίσης είναι τα πιο εύκολα για να εκτελεστούν. Η οκτάβα είναι αρκετά σταθερό άλμα, αντίθετα με την έβδομη που δεν συνιστάτε για μελωδικό αποτέλεσμα. Στην κλασσική προσέγγιση, τα διαστήματα που χρησιμοποιούνται κατά κανόνα στην μελωδική κίνηση είναι οι δευτερες, τρίτες, καθαρές τετάρτες και πέμπτες, η έκτη μικρή και η οκτάβα. Πρόκειται για αυστηρούς κανόνες, που εκτός των άλλων αφορούν και τις δυσκολίες της φωνητικής μουσικής- της βάσης δηλαδή της κλασσικής διδασκαλίας. Το πλέον διάφωνο διάστημα πάντως, είναι η ανιούσα ελαττωμένη πέμπτη? και οι Sabbath το χρησιμοποιούν συχνά, με πολύ ωραία αποτελέσματα.

Βλέπουμε λοιπόν, πως μπορούμε να βγάλουμε διαφορετικά αισθήματα, χρησιμοποιώντας διαφορετικά διαστήματα. Αν και βασική μονάδα μέτρησης, ταυτόχρονα ταξινομούν την σχέση μεταξύ δυο νότων, και κατά συνέπεια το άκουσμα από την διαδοχική εκτέλεσή τους. Οι παρατηρήσεις από τους πειραματισμούς μας, πλέον δεν αφορούν μια συγκεκριμένη κλίμακα αλλά μπορούν να εφαρμοστούν γενικά. Μπορούν ακόμα και να αποτελέσουν κώδικα συνεννόησης: Ίσως να μην ξέρω ακριβώς τις νότες από το ριφφ που παίζει η κιθάρα, ξέρω όμως ότι το ίδιο ριφφ με πέμπτες θα ακουστεί πιο power.