Φεγγαράκι μου λαμπρό

 

Κεντρική Επάνω

 

Ένα μεγάλο θέμα γύρω από το μύθο του κρυφού σχολειού είναι η σχέση του με το γνωστό σε όλους μας ποίημα “Φεγγαράκι μου λαμπρό”.

Γύρω στο 1870 σχετίστηκε το ποίημα με το μύθο του κρυφού σχολειού, και πιο πριν υπήρχε αλλά με διαφορετικούς στοίχους και δεν υπήρχε η σύνδεση. Μια από αυτές τις παραλλαγές είναι στη Ρογδιά (παλιό χωριό κοντά στο Ηράκλειο της Κρήτης). Είναι νανούρισμα όπου μια μητέρα κοιμίζει το μωρό της και σκέφτεται το μέλλον του (υπάρχουν και άλλες  παραλλαγές). [7]

Από κάποια στιγμή και μετά η παράδοση και το τραγούδι συνυπάρχουν ενώ είναι δύο άσχετα θέματα στη προέλευση και στη σύσταση τους. Πιθανώς η σύνδεση του ποιήματος με το μύθο προέρχεται από μια κυριολεκτική ανάγνωση (γνωρίζουμε ένα αλφαβητάρι του 1870 στη Μυτιλήνη όπου το ποίημα είναι τυπωμένο στην αρχή του βιβλίου). Μέχρι τότε το ποίημα είχε δημοσιευτεί τρεις ή τέσσερις φορές.[8] Έτσι, όσοι  ασχολήθηκαν με το κρυφό σχολειό οδηγήθηκαν στο να συζεύξουν τα δύο. Τη πιθανότερη απόδειξη για το συσχετισμό του κρυφού σχολειού με το ποίημα μας τη δίνει η μαρτυρία του πρώτου Αμερικανού προξένου στην Αθήνα (1867-1874)  Charles Turckermann, που άφησε τις εντυπώσεις του για την Ελλάδα σε ένα έργο με τίτλο ‘’Οι Έλληνες της σήμερον’’. Είναι φανερό πως ο Αμερικανός Πρόξενος καταγράφει τη συνείδηση της εποχής του για μια εικόνα που είχε πια παγιωθεί. Ο Αγγέλου υποστηρίζει ότι πρέπει να στεκόμαστε κριτικά στις μαρτυρίες που  προέρχονται από ξένους.[9] Αντίθετα στο βιβλίο Αποστολική Διακονία (όπου καταγράφεται η άποψη της εκκλησίας), οι αναφορές των ξένων θεωρούνται έγκυρες γιατί οι επισκέπτες είναι ανεπηρέαστοι.[10]

Μεταξύ άλλων, ο Τάσος Αθ. Γριτοπολος θεωρεί το ποίημα επιχείρημα για την ύπαρξη του κρυφού σχολειού.[11]

Το ποίημα δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1844 από τον D. Sanders και έπειτα το 1860 από τον A. Passow. Ο πρώτος το θεωρεί παιδικό τραγούδι και ο δεύτερος νανούρισμα. Το συσχετισμό των δύο  τον συναντά για πρώτη φορά ο Παρτινέλης το 1855 (15 χρόνια διαφορά με τον Πολίτη ) σε μελέτη του λόγιου Γρ. Φ. Παπαδόπουλου. [12]

Το 1881 ο Δημ. Γρ. Καμπούρογλου αρχίζει τη δημοσίευση της ‘Ιστορίας των Αθηνών ’.  Αναφέρεται και στο ποίημα λέγοντας ότι όσοι ισχυρίζονται το συσχετισμό των δύο δεν γνωρίζουν τα της περιόδου της Τουρκοκρατίας. Αυτό αποτελεί και την πρώτη άρνηση που γνωρίζει ο Αλέξης Πολίτης. Από αυτή την εποχή η απόρριψη και η αποδοχή για το συσχετισμό συνυπάρχουν σε διαφορετικά επίπεδα. Η απόρριψη στους επιστήμονες ιστορικούς και η αποδοχή στα υποπροϊόντα της εκπαίδευσης (σχολικές γιορτές, τοπικοί λόγιοι κ.λ.π.). Το επόμενο στάδιο που περνάει ο μύθος αποτελεί συνδυασμό διανοητικής αδυναμίας και εθνικής σκοπιμότητας.[13]

 


[7] Αλέξης Πολίτης, ό.π., 29-33

[8] Αλέξης Πολίτης, ό.π., 31

[9] Άλκης Αγγέλου, ό.π., 36-37

[10] Επιτροπή Εθνικής Κληρονομιάς Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Το κρυφό σχολειό. Μύθος ή πραγματικότητα;, Αθήνα, Αποστολική Διακονία, 1999,  7-8

[11] Γριτσόπουλος Τάσος Αθ., Το κρυφό σχολειό Παιδεία Ελλήνων ­ οργάνωσης αυτής μετά  την άλωσιν, Αθήνα, 1979, 37-38

[12] Χρήστος Πατρινέλης , ό.π., 332

[13] Αλέξης Πολίτης, ό.π., 36-38