  
|
Ο Παναγιώτης Στάθης πιστεύει πως η πορεία του μύθου είναι πιο πολύπλοκη από αυτή που παρουσιάζει ο Αγγέλου και ο Πολίτης. Παρ' όλη την έλλειψη στοιχείων ο μύθος είχε γίνει σύμβολο τον 20ου αιώνα και άντεξε στο χρόνο για τέσσερις βασικούς λόγους: 1) 1. Κάποια από τα συστατικά στοιχεία του μύθου έχουν όντως αληθοφάνεια. 2) 2. Ο μύθος στηρίζεται σε κάποιες σταθερές της εθνικής ιδεολογίας ώστε η κατάρρευση κάποιων στοιχείων του να αφήνει ακλόνητα τα σημαντικά του σημεία. 3) 3. Η δομή του όντας ευέλικτη επιτρέπει τη προσαρμογή του σε διαφορετικές περιόδους και από διάφορους δέκτες π.χ. το χρησιμοποίησε η αριστερά μετά τον εμφύλιο. 4) 4. Η συνεχής επανάληψη είναι βασικός λόγος για την εμπέδωση και τη διάσωση του μύθου.[50] Ένας μαθητής το συναντούσε 5-6 φορές κατά τη διάρκεια της φοίτησης του στο σχολείο (Νεοελληνικά αναγνωστικά, ιστορικά εγχειρίδια, το ποίημα «Φεγγαράκι μου λαμπρό», το ποίημα του Ιωάννη Πολέμη, ο πίνακας του Γύζη, σχολικές γιορτές, πεζογραφικά έργα, μουσεία π.χ. στα Γιάννενα κ.λ.π.). [51] Το κρυφό αποτελεί μια τυπική σταθερά (κρυποχριστιανοί, φιλική εταιρεία κ.λ.π.). Πιστεύεται ότι υπήρχε μια κρυφή ζωή που είναι και η αληθινή .[52]Ο μύθος αφαιρέθηκε από τα σχολικά εγχειρίδια τέλη της δεκαετίας 1970. Ο Φανούριος Βώρος υπήρξε από τους πιο σημαντικούς σε αυτή τη διαδικασία.[53] Παρόλο που το κρυφό σχολειό αφαιρέθηκε από τη διδακτέα ύλη του σχολείου (εντελώς από τη δευτεροβάθμια και λιγότερο στη πρωτοβάθμια), στο βιβλίο της ΣΤ΄ δημοτικού αναφέρεται ως θρύλος αμέσως μετά όμως παρατίθεται το ποίημα του Ιωάννη Πολέμη «το κρυφό σχολειό». Μ΄ αυτό τον τρόπο οι μαθητές δεν αποβάλλουν το μύθο και αυτό αποδεικνύεται από έρευνα που έκανε ο Παναγιώτης Στάθης σε φοιτητές του Πανεπιστημίου Κρήτης .[54] Τα κρυφά σχολεία από 10 περίπου που λέγονταν ότι υπήρχαν μέχρι τη δεκαετία του 1960 τώρα αυξήθηκαν σε 110. Με το επιχείρημα της ύπαρξης του κρυφού σχολειού διεκδικούν πράγματα από το κράτος. Υπάρχουν τουριστικοί οδηγοί, τουριστικά μνημεία για το κρυφό σχολειό προσπαθώντας έτσι να προσελκύσουν τουρισμό σε περιοχές ειδικά όπου τα έσοδα από το τουρισμό έχουν μεγάλη σημασία.[55] Υπάρχουν επίσης λογοτεχνικά έργα αποκλειστικά για το κρυφό σχολειό, καθώς και μουσιακές αναπαραστάσεις του κρυφού σχολειού έτσι, είναι πολύ δύσκολο να καταπολεμηθεί ο μύθος. [56] Ερασιτέχνες τοπικοί φιλίστορες (γιατροί, δικηγόροι, καθηγητές κ.λ.π.) που θέλουν να προβάλουν τη τοπική τους ιστορία, γράφουν διάφορα θεωρώντας πως με αυτό το τρόπο συμβάλουν στη διατήρηση των ιδιαιτέρων τοπικών χαρακτηριστικών τους. Κατά κανόνα τα γραφόμενα τους δεν ακολουθούν τις σύγχρονες ιστοριογραφικές εξελίξεις και αντιγράφουν παλαιότερα έργα, οτιδήποτε δηλαδή αναδεικνύει τη τοπική τους ιστορία.[57] Ένα παράδειγμα υποστήριξης της ύπαρξης του κρυφού σχολειού από τοπικό φιλίστορα αποτελεί το άρθρο του Δημητρίου Λ. Παπαδάκη.[58] Η εκλαϊκευμένη ιστορία στη χώρα μας αποτελείται κατά βάση από μη ειδικευμένους ιστορικούς. Αυτά τα εγχειρίδια γνωρίζουν μεγάλη ανταπόκριση αφού αναμασούν τη βαθιά ριζωμένη ιστοριογραφική αντίληψη. Τα προϊόντα της δημόσιας ιστορίας που ανέφερα πιο πριν έχουν πρόσβαση σε χώρους όπου δεν κυκλοφορούν τα σύγχρονα επιστημονικά εγχειρίδια αφού τα πρώτα μπορούν εύκολα να τα βρουν σε περιοδικά ή φυλλάδια που διανέμονται δωρεάν. Επίσης στη τηλεόραση που έχει πρόσβαση ο απλός κόσμος δε θα ζητήσουν να μιλήσει ένας επαγγελματίας ιστορικός αλλά ένας απόγονος κάποιου αγωνιστή του 1821 για παράδειγμα . [59] Στο διαδίκτυο υπάρχουν περισσότερες από 300 αναφορές για το κρυφό σχολειό εκ των οποίων λιγότερες από 10 αντιμετωπίζουν το μύθο με κριτικό βλέμμα.[60] Τα δημοσιεύματα των τελευταίων δύο δεκαετιών που υποστηρίζουν την ύπαρξη του κρυφού σχολειού, το μόνο που κάνουν είναι να παραθέτουν τεράστιους καταλόγους κρυφών σχολειών και ονομάτων συγγραφέων άκριτα, βάζοντας στην ίδια μοίρα τους σύγχρονους επιστήμονες ιστορικούς με τους τοπικούς λόγιους για παράδειγμα. Σημασία δίνουν στον αριθμό που θα παραθέσουν και όχι στη ποιότητα του γραπτού του καθενός. Και επίσης δεν αναφέρονται σε πρόσφατες μελέτες λες και η ιστορία σταματάει στο Παπαρηγόπουλο για παράδειγμα .[61] Οι μελέτες των Αγγέλου , Πολίτη και Παναγιώτη Στάθη αποτελούν τις πιο βασικές στη σύγχρονη εποχή που καταρρίπτουν το μύθο και έγιναν σε αυτή τη περίοδο γιατί τα τελευταία τριάντα χρόνια υπάρχει σοβαρή ιστορική επιστήμη καθώς και γιατί κατά τη γνώμη μου προηγουμένως ήταν ακόμη πιο δύσκολο από ότι είναι σήμερα να παρουσιάσει κάποιος μια μελέτη που να καταρρίπτει το μύθο ο οποίος όπως είπα και πιο πριν είχε ριζωθεί τόσο βαθιά στις ψυχές των Ελλήνων .
[50] Παναγιώτης Στάθης, «Το ... », ό.π., 3-4 [51] Παναγιώτης Στάθης, «Το … », ό.π., 17-18 [52] Παναγιώτης Στάθης, «Ιστορική…», ό.π., 5 [53] Παναγιώτης Στάθης, «Το ... », ό.π., 9 [54] Παναγιώτης Στάθης, «Ιστορική…» ,ό.π., 2-3 [55] Παναγιώτης Στάθης, «Το ... », ό.π., 13 [56] Παναγιώτης Στάθης, «Το ... », ό.π., 18 [57] Παναγιώτης Στάθης, «Ιστορική…», ό.π., 19 [58] Παπαδάκης Λ.Δημήτριος, «Το κρυφό σχολειό της μονής Φανερωμένης Ιεράπετρας και η Κριτσωτοπούλα Ροδάνθη», Κρητική Εστία, τχ.262-263 (Ιανουάριος Φεβρουάριος 191) [59] Παναγιώτης Στάθης, «Ιστορική…», ό.π., 20-22 [60] Παναγιώτης Στάθης, «Το ... », ό.π., 2 [61] Παναγιώτης Στάθης, «Το … », ό.π., 22
|