Γενικά

Ο τρίτος σε έκταση (73.427.000 τ. χλμ.) ωκεανός, μετά τον Ειρηνικό και τον Ατλαντικό. Αντίθετα από τους άλλους δύο, ο Ινδικός ωκεανός δεν παρουσιάζει πολλούς βραχίονες. Εκτείνεται από τη νότια Ασία μέχρι την Ανταρκτική και από την ανατολική Αφρική μέχρι τη νοτιοανατολική Αυστραλία. Συγκεκριμένα, στα βόρεια ορίζεται από το νότιο τμήμα της Ασίας (το οποίο προεκτείνεται στον ωκεανό με την Ινδική χερσόνησο, σχηματίζοντας δύο μεγάλες κολπώσεις, την Αραβική θάλασσα στα δυτικά και τον κόλπο της Βεγγάλης στα ανατολικά)  στα δυτικά ορίζεται από την Αραβική χερσόνησο και τις ανατολικές ακτές της Αφρικής, στα ανατολικά από τα νησιά της Σούνδης και την Αυστραλία και στα νότια από την Ανταρκτική.

Τα νερά του Ινδικού ωκεανού συγκοινωνούν στα ανατολικά με τα νερά του Ειρηνικού και στα νοτιοδυτικά με τα νερά του Ατλαντικού. Συμβατικά, ως νοτιοδυτικό όριό του έχει καθοριστεί το τμήμα του μεσημβρινού των 20° ανατολικού μήκους, που περιλαμβάνεται μεταξύ του ακρωτηρίου Αγκούλιας και της Ανταρκτικής  το ανατολικό του όριο ακολουθεί μία γραμμή που συνδέει τη χερσόνησο της Μαλάκα με την Ανταρκτική, η οποία διέρχεται από το Κίμπερλεϊ (Αυστραλία), το στενό του Μπας και την Τασμανία, δηλαδή τον μεσημβρινό 147° ανατολικού μήκους. Ο Ινδικός εκτείνεται από 30° βόρειου πλάτους, στην Αραβική θάλασσα, έως 70° νότιου πλάτους, σε μήκος περίπου 11.000 χλμ. Προς την  ανατολικοδυτική κατεύθυνση το μήκος του είναι περίπου 9.000 χλμ.

Όπως έχει αποδειχθεί από έρευνες και βυθομετρήσεις, o βυθός του ωκεανού διασχίζεται από αρκετές υποβρύχιες οροσειρές, οι οποίες δημιουργούν διάφορες λεκάνες, όπως της Σομαλίας, των Μασκαρένιας, του κεντρικού Ινδικού, της δυτικής Αυστραλίας. Το μέσο βάθος των νερών του είναι 4.000 μ., ενώ το μέγιστο, που μετρήθηκε στην τάφρο της Σούνδης, κοντά στην ακτή της Ιάβας, φτάνει τα 7.450 μ.

Η αλιεία είναι πολύ ανεπτυγμένη στις παράκτιες χώρες, βόρεια και ανατολικά του ωκεανού (Ινδία, Μυανμάρ, Μαλαισία), όπου αντιπροσωπεύει σημαντική πηγή διατροφής. Επίσης, κατά μήκος της ακτής της Ερυθράς θάλασσας είναι διαδεδομένη η αλιεία των μαργαριταριών, ενώ προς την Ανταρκτική γίνεται αλιεία φαλαινών.

Ο Ινδικό ωκεανός εξερευνήθηκε από τους Ευρωπαίους μόνο κατά τα τέλη του 15ου αι. Το 1489 η αποστολή του Βάσκο ντα Γκάμα,  που αναζητούσε θαλάσσια οδό για τις Ινδίες, αποβιβάστηκε στην Καλκούτα (νότια Ινδία), προερχόμενη από το Μαλίντι (Κένια).

Όσον αφορά στο κλίμα, εξαιτίας του διαφορετικού βαθμού θέρμανσης και ψύξης των νερών του ωκεανού και των γύρω χερσαίων εκτάσεων, διαπιστώνεται μια άνιση κατανομή των πιέσεων, που συντελεί σε μια ιδιαίτερη διαμόρφωση ανέμων. Οι μουσώνες πνέουν με εναλλασσόμενες κατευθύνσεις, ανάλογα με τις εποχές  ακριβέστερα, από τη θάλασσα προς την ξηρά κατά τη θερινή περίοδο και αντίστροφα κατά τη χειμερινή.

 Λόγω αυτής της διαμόρφωσης των ανέμων επηρεάζονται σημαντικά και τα επιφανειακά θαλάσσια ρεύματα. Με την επίδραση των αληγών ανέμων, τα νερά μετακινούνται από τις δυτικές ακτές της Αυστραλίας προς τα δυτικά, σχηματίζοντας το θερμό ισημερινό ρεύμα που διακλαδώνεται, όταν φτάσει στο ύψος των Σεϋχελλών. Ο μικρότερος βραχίονας στρίβει προς τα νότια, βρέχει τη Μαδαγασκάρη και συναντά τα ψυχρά νερά του ανταρκτικού ρεύματος, το οποίο κατευθύνεται ανατολικά  ο μεγαλύτερος βραχίονας κατευθύνεται προς τα βόρεια, κατά μήκος των ακτών της ανατολικής Αφρικής, αποκτώντας διάφορες διευθύνσεις ανάλογα με την πνοή των μουσώνων. Κατά τη χειμερινή περίοδο δημιουργείται ένα ισημερινό αντίρρευμα που κατευθύνεται προς τα ανατολικά. Το καλοκαίρι, κατά μήκος της Σομαλίας σχηματίζεται ένα άλλο ρεύμα με βορειοανατολική κατεύθυνση, που είναι γνωστό ως ρεύμα της Σομαλίας. Το καλοκαίρι, επίσης, κοντά στις ακτές του ωκεανού παρατηρείται άνοδος των βαθέων υδάτων, η οποία, εκτός από διακυμάνσεις στη θερμοκρασία των νερών, προκαλεί και μια αξιοσημείωτη άνοδο πλαγκτόν στην επιφάνεια. Η θερμοκρασία των νερών του Ινδικού ωκεανού ποικίλλει από περίπου 30°C στο βόρειο τμήμα του (κόλπος της Βεγγάλης) έως 0°C στο νότιο τμήμα του, κοντά στην Ανταρκτική. Η αλμυρότητα των νερών του κυμαίνεται σε ποσοστό 33%-36%. Οι μεγαλύτερες τιμές αλμυρότητας συναντώνται στην Αραβική θάλασσα και στο βόρειο τμήμα της Ερυθράς θάλασσας και του Περσικού κόλπου. Μικρότερη αλμυρότητα εμφανίζουν ο κόλπος της Βεγγάλης και οι νότιες ζώνες, εξαιτίας της μεγάλης ποσότητας νερών που μεταφέρουν οι ποταμοί.

Νησιά του Ινδικού