[Α] [B] [Γ] [Δ] [Ε] [Ζ] [Η] [Θ] [Ι] [Κ] [Λ] [M] [Ν] [Ξ] [Ο] [Π] [Ρ] [Σ] [Τ] [Υ] [Φ] [Χ] [Ψ] [Ω]

 

Α

Αειφόρος Ανάπτυξη: Η έννοια της αειφόρου ανάπτυξης αναφέρεται σε ένα πρότυπο ανάπτυξης το οποίο ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παρόντος χωρίς να υπονομεύει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιούν τις δικές τους ανάγκες. Αποσκοπεί στο να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης των ατόμων διαφυλάσσοντας παράλληλα το περιβάλλον τους σε βραχυπρόθεσμη, σε μεσοπρόθεσμη και, κυρίως, σε μακροπρόθεσμη βάση. Η αειφόρος ανάπτυξη έχει τριπλό στόχο: μια οικονομική ανάπτυξη αποτελεσματική, κοινωνικά δίκαιη και περιβαλλοντικά βιώσιμη. Ανθρώπινα δικαιώματα: Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει αναγνωρίσει στη νομολογία του τις αρχές που θεσπίσθηκαν με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) του Συμβουλίου της Ευρώπης που υπογράφτηκε στη Ρώμη στις 4 Νοεμβρίου 1950.Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων επιβεβαιώθηκε στο προοίμιο της Ενιαίας Πράξης του 1986 και στη συνέχεια ενσωματώθηκε στο άρθρο 6 (πρώην άρθρο ΣΤ) της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση που βασίζεται στην προαναφερθείσα σύμβαση και στις κοινές στα κράτη μέλη συνταγματικές παραδόσεις.Η εγγύηση του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο από τη συνθήκη του Άμστερνταμ. Η συνθήκη αυτή προβλέπει κυρίως ότι το Δικαστήριο θα είναι αρμόδιο για τη διασφάλιση του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων που απορρέουν από το άρθρο 6, όσον αφορά τη δράση των ευρωπαϊκών οργάνων. Παράλληλα, ορίζονται τα μέτρα που θα λαμβάνονται σε περίπτωση σημαντικής και παρατεινόμενης παραβίασης από κράτος μέλος των αρχών στις οποίες βασίζεται η Ένωση, με την εισαγωγή ρήτρας αναστολής.Ο Χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων, που προκήρυξε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας, τον Δεκέμβριο 2000, περιλαμβάνει επιπλέον δικαιώματα που δεν περιλαμβάνονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), ιδίως τα κοινωνικά δικαιώματα των εργαζομένων, την προστασία των δεδομένων, τη βιοηθική και το δικαίωμα της χρηστής διαχείρισης.\ Ανθρωπιστική βοήθεια: Η Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της (δηλ. η Επιτροπή και τα κράτη μέλη) αποτελεί σήμερα έναν από τους κύριους χορηγούς ανθρωπιστικής βοήθειας σε παγκόσμιο επίπεδο.Το σκέλος της ανθρωπιστικής βοήθειας της εξωτερικής δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει καταστεί πολύ σημαντικό τα τελευταία χρόνια λόγω του πολλαπλασιασμού των κρίσεων στον πλανήτη και λόγω της βούλησης της Ένωσης να διαδραματίσει ενεργό ρόλο αναλαμβάνοντας ανθρωπιστική δράση σε παγκόσμιο επίπεδο.Για τους λόγους αυτούς, δημιουργήθηκε το 1992 η Υπηρεσία Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ECHO). Η εντολή που δόθηκε στην υπηρεσία αυτή προβλέπει την παροχή βοήθειας και αρωγής (υπό μορφή αγαθών ή υπηρεσιών) στα θύματα φυσικών καταστροφών ή καταστροφών που οφείλονται στον ανθρώπινο παράγοντα, καθώς και στα θύματα συγκρούσεων εκτός των συνόρων της Ένωσης. Η βοήθεια αυτή βασίζεται στις αρχές της μη διακριτικής μεταχείρισης, της αμεροληψίας και του ανθρωπισμού. Διανέμεται από τους εταίρους της ECHO, δηλαδή από μη κυβερνητικές οργανώσεις, από τις ανθρωπιστικές υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών και από άλλους διεθνείς οργανισμούς.

Δ

Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ): Το Δικαστήριο εξασφαλίζει την τήρηση του δικαίου κατά την ερμηνεία και την εφαρμογή των ιδρυτικών Συνθηκών. Αποτελείται από τόσους δικαστές όσα και τα κράτη μέλη (άρθρο 221) και αριθμεί, τη στιγμή αυτή, 27 δικαστές. Η ανανέωση των δικαστών γίνεται μερικώς κάθε τρία χρόνια. Οι δικαστές εκλέγουν μεταξύ τους τον πρόεδρο του Δικαστηρίου για περίοδο τριών ετών με δυνατότητα επανεκλογής. Οι δικαστές επικουρούνται από οκτώ γενικούς εισαγγελείς που διορίζονται για έξι χρόνια με κοινή συμφωνία των κρατών μελών.Συνέρχεται σε τμήματα (τρεις έως πέντε δικαστές), σε τμήμα μείζονος σύνθεσης (δεκατρείς δικαστές) ή σε ολομέλεια.Το ΔΕΚ ιδρύθηκε το 1952 με τη συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα. Εκπληρώνει δύο βασικές λειτουργίες: ελέγχει τη συμβατότητα των πράξεων των ευρωπαϊκών οργάνων και των κυβερνήσεων με τις Συνθήκες (προσφυγή λόγω παραβάσεως, προσφυγή κατά παραλείψεως και προσφυγή ακυρώσεως). αποφαίνεται, ύστερα από αίτημα εθνικού δικαστηρίου, για την ερμηνεία ή την ισχύ των διατάξεων του κοινοτικού δικαίου (προδικαστική παραπομπή)

Ε

Επικουρικότητα: Η αρχή της επικουρικότητας ορίζεται στο άρθρο 5 της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Σκοπός της αρχής αυτής είναι να εξασφαλίζεται ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται όσο το δυνατόν πλησιέστερα στον πολίτη. Ως εκ τούτου, ελέγχεται αν η δράση που πρόκειται να αναληφθεί σε κοινοτικό επίπεδο δικαιολογείται σε σχέση με τις δυνατότητες που υπάρχουν σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο. Συγκεκριμένα, πρόκειται για αρχή σύμφωνα με την οποία η Ένωση, στους τομείς που δεν υπάγονται στην αποκλειστική της αρμοδιότητα, δρα μόνο όταν η δράση της είναι πιο αποτελεσματική από αντίστοιχα μέτρα εθνικής, περιφερειακής ή τοπικής εμβέλειας. Η αρχή της επικουρικότητας συνδέεται στενά με τις αρχές της αναλογικότητας και της αναγκαιότητας, σύμφωνα με τις οποίες η δράση της Ένωσης δεν πρέπει να υπερβαίνει τα απαραίτητα για την επίτευξη των στόχων της συνθήκης όρια.

Ι

Η ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών: Από το 1957, η συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας καθιέρωσε την αρχή της ισότητας ανδρών και γυναικών. Το άρθρο 141 ορίζει ότι παρέχεται ίση αμοιβή στους άνδρες και στις γυναίκες για ίσης αξίας παρεχόμενη εργασία. Από το 1975, έχει εκδοθεί σειρά οδηγιών που επεκτείνουν την αρχή της ίσης μεταχείρισης στην πρόσβαση στην απασχόληση, στην επαγγελματική κατάρτιση, στην επαγγελματική προώθηση με στόχο την εξάλειψη κάθε μορφής διάκρισης στον χώρο εργασίας και, εν συνεχεία, στους τομείς της κοινωνικής ασφάλισης, των νομικών καθώς και των επαγγελματικών καθεστώτων.

Κ

Καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας: Η πρώτη σημαντική πρωτοβουλία για την καταπολέμηση του ρατσισμού ήταν η έκδοση από το Συμβούλιο και τους εκπροσώπους των κρατών μελών, τον Ιούλιο 1996, ενός ψηφίσματος με το οποίο κυρύσσετο το 1997 «Ευρωπαϊκό έτος κατά του ρατσισμού».Από τη συνθήκη του Άμστερνταμ και μετά, το άρθρο 13 επιτρέπει την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού. Με βάση το άρθρο αυτό, το Συμβούλιο, τον Ιούνιο του 2000, εξέδωσε μια σημαντική οδηγία περί «εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης προσώπων ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής τους καταγωγής».

Π

Περιβάλλον: Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα του περιβάλλοντος βασίζεται στο άρθρο 174 της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Η πολιτική αυτή αποσκοπεί στη διατήρηση, την προστασία και τη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος καθώς και στην προστασία της υγείας του ανθρώπου. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται επίσης στη συνετή και ορθολογική χρησιμοποίηση των φυσικών πόρων. Τέλος, πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμβάλλει στην προώθηση, σε διεθνές επίπεδο, μέτρων για την αντιμετώπιση των περιφερειακών ή παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων.Η πολιτική περιβάλλοντος στηρίζεται στις αρχές της προφύλαξης και της προληπτικής δράσης, της ανάληψης διορθωτικών ενεργειών στην πηγή, καθώς και στην αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».

Σ

Συνθήκες: Η σύσταση της πρώτης «Κοινότητας», της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), σηματοδότησε την εκκίνηση μιας πορείας μακρύτερης των πενήντα ετών για την κατάρτιση των ευρωπαϊκών συνθηκών. Από το 1951 (συνθήκη ΕΚΑΧ) έως το 2001 (συνθήκη της Νίκαιας) υπογράφηκαν όχι λιγότερες από δεκαέξι συνθήκες. Οι συντάκτες των διαδοχικών αυτών συνθηκών δεν αρκέστηκαν στην τροποποίηση του αρχικού κειμένου αλλά συνέταξαν άλλα κείμενα που ήρθαν να τις συμπληρώσουν.Ακολουθεί πίνακας των κυριότερων συνθηκών: Η συνθήκη ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), που υπογράφηκε στο Παρίσι, το 1951. Η συνθήκη αυτή έληξε στις 23 Ιουλίου 2002. Η συνθήκη ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ), που υπογράφηκε στη Ρώμη, το 1957. Η συνθήκη ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ), που υπογράφηκε στη Ρώμη, το 1957. Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (ΕΕΠ), που υπογράφηκε στο Λουξεμβούργο το 1986. Η συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΕΕ), που υπογράφηκε στο Μάαστριχτ το 1992. Η συνθήκη του Aμστερνταμ, που υπογράφηκε στις 2 Οκτωβρίου 1997. Η συνθήκη της Νίκαιας, που υπογράφηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2001

Χ

Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων: Με την ευκαιρία της 50ής επετείου της οικουμενικής διακήρυξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τον Δεκέμβριο 1998, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κολωνίας (3-4 Ιουνίου 1999) αποφάσισε να αναλάβει εργασίες με σκοπό την εκπόνηση ενός Χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ως στόχος τέθηκε η συγκέντρωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων που ισχύουν σε επίπεδο Ένωσης σε ένα μόνο κείμενο ώστε να καταστούν αυτά περισσότερο σαφή.Ο Χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ προκηρύχθηκε επίσημα κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας, στις 7 Δεκεμβρίου 2000. Βασίζεται στις κοινοτικές Συνθήκες, στις διεθνείς συμβάσεις, μεταξύ των οποίων η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1950 και ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης του 1989, στις κοινές συνταγματικές παραδόσεις των κρατών μελών καθώς και στις διάφορες δηλώσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.Η εκπόνηση του σχεδίου του Χάρτη ανατέθηκε σε ειδικό όργανο -μια Συνέλευση- που απαρτίζεται από 62 μέλη, ιδίως αντιπροσώπους των ευρωπαϊκών οργάνων και των κυβερνήσεων των κρατών μελών.Ο Χάρτης καθορίζει, μέσω των 54 άρθρων του που συγκεντρώνονται σε επτά κεφάλαια, τα θεμελιώδη δικαιώματα όσον αφορά την αξιοπρέπεια, την ελευθερία, την ισότητα, την αλληλεγγύη, την ιδιότητα του πολίτη και τη δικαιοσύνη.