ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΩΝ
Τα αποτελέσματα των υποσυνείδητων ερεθισμάτων έχουν εξακριβωθεί σε τουλάχιστον δέκα περιοχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Ο Βρετανός ψυχολόγος Norman Dixon, μελετώντας πάνω από 500 επιστημονικές έρευνες κατέληξε στο ότι "η συμπεριφορά εξαρτάται από εξωτερικά γεγονότα πάνω στα οποία δεν έχουμε κανένα [συνειδητό] έλεγχο". [Dixon, Subliminal Perception]
Οι περιοχές αυτές είναι:
1.Όνειρα (Dreams)
2.Μνήμη (Memory)
3.Συνειδητή Αντίληψη (Conscious Perception)
4.Συναισθηματική Απάντηση (Emotional Response)
5.Ορμώμενη συμπεριφορά (Drive-Related Behavior)
6.Αντιληπτικό Όριο (Perceptual Threshold)
7.Λεκτική Συμπεριφορά (Verbal Behavior)
8.Επίπεδα Προσαρμογής ή Κριτικές Αξίες (Adaptation Levels or Judgmental Values)
9.Αγοραστική Συμπεριφορά (Purchasing Behavior)
10.Ψυχοπαθολογία (Psychopathology)
Αυτή η λίστα των υποσυνείδητων περιοχών εύγλωττα δείχνει ότι ο άνθρωπος μπορεί να προγραμματιστεί πολύ εύκολα από αυτούς που ελέγχουν τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Η συμπεριφορά του συνόλου είναι μετρήσιμη και θεωρείται προβλέψιμη σε σχέση με τις στατιστικές πιθανότητες. Tα μέσα μάς παρέχουν το σύστημα μέσα από το οποίο ελέγχεται η οικονομική αγορά. Οι άνθρωποι γίνονται πιο ευάλωτοι όταν η μάχη των πιστεύω υποστηρίζει βασικές πολιτιστικές κατηχήσεις]. [W.B. Key, The Age Of Manipulation, p.36].
Περιοχή του Ονείρου:
Ο άνθρωπος προγραμματίζεται από την βρεφική ηλικία με κάποιες βασικές υποθέσεις και ιδέες οι οποίες είναι τόσο βαθιά ριζωμένες στο υποσυνείδητό του που όταν έρχεται η στιγμή να λάβει, για παράδειγμα, μία απόφαση δεν μπορεί ούτε ο ίδιος να αιτιολογήσει την επιλογή του αλλά εμμένει σε αυτή και την υπερασπίζεται σθεναρά. Μία έρευνα που ξεκίνησε το 1917 από το Βιεννέζο νευροχειρούργο Otto Poetzle απέδειξε ότι όλες οι πληροφορίες που εισάγονται υποσυνείδητα εμφανίζονται στα όνειρα, πολλές φορές με συμβολική μορφή. Παράλληλα, πιστεύεται ότι όσο πιο ευαίσθητο είναι το άτομο σε κάποιο θέμα τόσο πιο ευάλωτο καθίσταται σε υποσυνείδητα μηνύματα . Έτσι, στην υποσυνείδητη διαφήμιση, ο σκοπός είναι το μήνυμα να μη γίνεται αντιληπτό ώστε να έχει και το μεγαλύτερο δυνατό αντίκτυπο στο θεατή. Το δυνατό σημείο του υποσυνείδητου ερεθίσματος είναι ότι μπορεί να προκαλέσει ενέργεια μετά από μία χρονική περίοδο, παρόμοια με αυτή της μετά-υπνωτικής υποβολής.
Περιοχή της Μνήμης:
Μαθητές που συμμετείχαν σε υποσυνείδητα διαφημιστικά πειράματα για πάνω από 15 χρόνια ανακάλυψαν εκπληκτικές μνημονικές ικανότητες. Ακόμα και μετά από δέκα χρόνια, θυμόντουσαν όχι μόνο συγκεκριμένες διαφημίσεις που είχαν μελετήσει αλλά και τον τρόπο με τον οποίο είχαν ερευνηθεί καθώς και μία σειρά λεπτομερειών που αφορούσαν τους συμμαθητές τους όπως τα ρούχα που φορούσαν, τα ονόματά τους και άλλες μικρολεπτομέρειες Πολύ σημαντικό κατόρθωμα για μαθητές του χώρου της διαφήμισης αλλά και λόγω του ότι κατά μέσο όρο περνάνε στην αντίληψή μας γύρω στις 1.000 διαφημίσεις καθημερινά!
Συνειδητή Αντίληψη:
Η συνειδητή μνήμη και αντίληψη μοιάζουν να περιορίζονται από την αυτόματη αντίδραση του ατόμου να αποκλείσει οτιδήποτε θεωρεί ότι το ενοχλεί. Αυτό έχει ως συνέπεια πολλές φορές να οδηγείται σε αντιδράσεις που απέχουν από τη φαινομενική λογική. Για παράδειγμα, όσο περισσότερο οι γονείς επιμένουν ότι η τηλεόραση κάνει κακό, τόσο το παιδί θα καθηλώνεται μπροστά της.
Αντιληπτικό Όριο:
Ο Dr. Bruce Ledford στο Alabama's Auburn University χρησιμοποίησε υπό-ορατά εμπλουτισμένο χαρτί σε μία έρευνα πάνω στην αυτοεκτίμηση. Η Κλίμακα Αυτοεκτίμησης του Rosenberg, η οποία χρησιμοποιείται σε standard τεστ τυπώθηκε σε δύο εκδόσεις:
Η μία πάνω σε απλό χαρτί και η άλλη πάνω σε χαρτί που έγραφε σε οριακά ορατό επίπεδο "I Love You!" και είχε μεγάλες καρδιές. Τα αποτελέσματα του τεστ αυτοεκτίμησης στην εμπλουτισμένη έκδοση έδειξαν αύξηση της αυτοεκτίμησης του γκρουπ με κάτω του μετρίου μαθητές κατά 34.7%. Οι άνω του μετρίου μαθητές παρουσίασαν αύξηση κατά 13.1%.
Λεκτική Συμπεριφορά:
Οι λέξεις που ακούμε, μιλάμε και γράφουμε προσφέρουν ερεθίσματα για τις σκέψεις και τις πράξεις μας. Όσον αφορά τα υποσυνείδητα μηνύματα, θα πρέπει να την χωρίσουμε σε τρεις τουλάχιστον κατηγορίες:
-Πολλαπλές αντιμεταθέσεις νοήματος: Αναφέρεται σε λέξεις που εμπεριέχουν άλλες λέξεις που αλλάζουν δραστικά το νόημα τους. Για παράδειγμα: Con in Confidence, Sin in Sincere.
-Υπονοούμενες / Ρητές έννοιες: Εδώ εντάσσονται φράσεις όπως: «Είμαι έντιμος». Το είμαι έντιμος σημαίνει ότι δεν έχω ανέντιμη συμπεριφορά. Άρα, ο ορισμός του έντιμου προκύπτει από το τι συμπεριλαμβάνουμε και τι αποκλείουμε κατά το συλλογισμό μας.
- Συναφείς αναφορές: Λέξεις όπως ελευθερία, αγάπη κτλ δεν σημαίνουν το ίδιο και σίγουρα δεν εκφράζονται όμοια από όλους τους ανθρώπους.
Επίπεδα Προσαρμογής:
Ζητήθηκε από εθελοντές να συμπληρώσουν μία λίστα κάνοντας συνειδητές εκτιμήσεις σε αριθμητική κλίμακα. Στη συνέχεια εκτέθηκαν σε υποσυνείδητα μηνύματα που παρουσίαζαν τις αξίες ως λιγότερο ή περισσότερο, ελαφρύτερο ή βαρύτερο, πιο δυνατό ή πιο αδύνατο στην αντίθετη κατεύθυνση από την πρώτη εκτίμηση. Σημαντικές αλλαγές παρατηρήθηκαν στην αρχική εκτίμηση σε όλα τα πειράματα.
Αγοραστική Συμπεριφορά:
Η αγοραστική συμπεριφορά είναι ένας τομέας που λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στο χώρο της διαφήμισης και σπαταλώνται τεράστια ποσά στην ανάλυση και εκμετάλλευσή της. Σκοπός είναι να αναλυθεί η τάση του καταναλωτή να αγοράζει αλλά και να τον οδηγήσει στην αγορά του Χ προϊόντος.
Ψυχοπαθολογία:
Στην ταινία "Εξορκιστής" φλασάρεται μια μάσκα θανάτου (death mask) για να δώσει ένα έξτρα τρόμαγμα στους θεατές. Η Warner Bros. μηνύθηκε από έναν πολίτη της Ινδιάνας ο οποίος λιποθύμησε κατά τη διάρκεια της ταινίας με αποτέλεσμα να σπάσει το σαγόνι του και μερικά δόντια.
[Secret Voices: messages that manipulate. Time, Sept. 10, 1979:]
Κάτι ανάλογο έχει αναφερθεί και για την ταινία "The Chainsaw Massacre" για την οποία οι παραγωγοί παραδέχτηκαν δημοσίως ότι η ταινία περιείχε βίαια και τρομακτικά υποσυνείδητα ερεθίσματα.
Η ΥΠΑΡΞΗ ή Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ;
Ο Πρωταγόρας (485-410π.Χ.), ένας από τους πιο γνωστούς Σοφιστές είπε ότι "Εν αρχή ην ο άνθρωπος" .
Οι Σοφιστές δέχτηκαν επίθεση από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη επειδή δεν αναζητούσαν την "αντικειμενική αλήθεια" αλλά "χρησιμοποιούσαν οποιοδήποτε διαθέσιμο μέσο πειθούς" για να πετύχουν το σκοπό στους.
Ο Πλάτωνας, αν και αντίθετος με τους σοφιστές, δέχτηκε την άποψη ότι όλη η αντίληψη του ανθρώπου είναι σχετική του χρόνου, του τόπου και της κατάστασης του ατόμου. Αντίθετα ο Αριστοτέλης αναζητούσε να εξακριβώσει την αντικειμενική αλήθεια.
Με το πέρασμα του χρόνου η Αριστοτέλεια λογική έγινε η βάση του Δυτικού τρόπου σκέψης, της θρησκείας, της πολιτικής, της οικονομίας και γενικότερα της ζωής των ανθρώπων.
Οι Σοφιστές ξεχάστηκαν και μαζί με αυτούς ξεχάστηκαν και τα διδάγματά τους για τις ανάγκες του ανθρώπου και της αγωνίας του για την αναζήτηση της ευτυχίας.
Στις μέρες μας, η Σοφιστική ανθεί μέσα από τη διαφήμιση, με τέτοιο τρόπο που όμως να περνάει ως κοινωνικοοικονομική εκλογίκευση. Γιατί σε έναν Αριστοτέλειο κόσμο ο μόνος τρόπος για να πετύχει η Σοφιστική είναι να μην εκλαμβάνεται ως Σοφιστική.
Η επιστήμη της επικοινωνίας λειτουργεί πάνω στη Σοφιστική βάση ότι όλα τα πράγματα είναι σχετικά, ότι οι πωλήσεις είναι το κριτήριο της αποτελεσματικότητας και ότι η αλήθεια είναι εύπλαστη, προσαρμόσιμη ή ακόμα και αναλώσιμη.
Η αλήθεια μπορεί να δημιουργηθεί, να τροποποιηθεί, να αναποδογυριστεί και να μεταμορφωθεί σε αξιοπιστία, από τη στιγμή που εξαρτάται από την άποψη του θεατή και όχι από μια δομή αποδεδειγμένων γεγονότων.
Σλόγκαν όπως "Truth in Advertising" (Αλήθεια στη διαφήμιση), φαντάζουν αστεία από τη στιγμή που ακόμα και ο ίδιος ο ορισμός της Διαφήμισης μιλάει για "διαμόρφωση της άποψης του κοινού" και οι ίδιες οι διαφημίσεις καθημερινά βομβαρδίζουν τον καταναλωτή με εξωπραγματικές εικόνες μιας ζωής που "θα θέλατε να έχετε... και μπορείτε να έχετε αν αγοράσετε το Χ προϊόν".
Αυτή η σχετική προοπτική λειτουργεί μόνο με την προϋπόθεση να μπορεί να αναδυθεί συνειδητά ανάμεσα στο κοινό.
Τελικά η αλήθεια είναι ένα προϊόν της ανθρώπινης αντίληψης και από τη στιγμή που κάποιος μπορεί να "κατασκευάσει" αλήθειες και να τις περάσει κατευθείαν στο υποσυνείδητο, τότε μπορεί να ελέγξει τις αποφάσεις που το άτομο νομίζει ότι λαμβάνει συνειδητά.
Έτσι, όταν μπορούμε να αλλάξουμε και την παραμικρή αντίληψη του ανθρώπου μπορούμε να αλλάξουμε τον ίδιο και συνεπώς να καθοδηγήσουμε τον τρόπο σκέψης του.
Η κρίσιμη ερώτηση όμως είναι σε ποιο βαθμό είναι δυνατόν να χειραγωγήσουμε το άτομο και κατά πόσο η πλάγια (γκρίζα ή υποσυνείδητη) διαφήμιση είναι περισσότερο αποτελεσματική από την κλασική διαφήμιση.
Ο ΦΟΒΟΣ
Η ύπαρξη των υποσυνείδητων μηνυμάτων δημιουργεί στον άνθρωπο φόβο λόγω της αδυναμίας ελέγχου των μη συνειδητών μηνυμάτων. Θα μπορούσε ο οποιοσδήποτε να χρησιμοποιήσει τη δύναμη των υποσυνείδητων μηνυμάτων για να κατευθύνει, να επηρεάσει, να χαλιναγωγήσει, να διαμορφώσει.
ΘΕΤΙΚΗ ΕΠΙΡΡΟΗ ΥΠΟΣΥΝΕΙΔΗΤΩΝ ΜΗΝΥΜΑΤΩΝ
Παλιότερα η διαδικασία προγραμματισμού του υποσυνείδητου απαιτούσε προσπάθεια – μεγάλη προσπάθεια. Η προσπάθεια ήταν απαραίτητη για να υπερνικηθεί η αντίσταση του συνειδητού νου, ο οποίος είναι γεμάτος με σκεπτικισμό.
Υπάρχει ένας τρόπος να υπερνικηθεί αυτή η αντίσταση. Τα υποσυνείδητα μηνύματα, τα οποία έχουν ηχογραφηθεί με τη δική σου φωνή, επιτρέπουν στο μήνυμα να υπερνικήσει την αντίδραση του συνειδητού νου.
Τα υποσυνείδητα μηνύματα εισάγονται στον εγκέφαλο σε ένα αρκετά υψηλό επίπεδο ώστε ο υποσυνείδητος νους να βλέπει, να ακούει και να καταλαβαίνει, αλλά ταυτόχρονα σε ένα αρκετά χαμηλό επίπεδο έτσι ώστε ο συνειδητός νους να μην το αντιλαμβάνεται και φυσικά να μην μπορεί να το εμποδίσει.
Με αυτόν τον τρόπο, τα υποσυνείδητα μηνύματα είναι σε θέση να αφαιρέσουν τις αρνητικές σκέψεις, συμπεριφορές και συνήθειες και για να διαβιβάσουν θετικές υποβολές άμεσα στο υποσυνείδητο.
Χρησιμοποιώντας αυτήν τη μέθοδο μπορείτε να διαποτίσετε το υποσυνείδητό σας με θετικές βεβαιώσεις και παροτρύνσεις. Δεν υπάρχει απολύτως καμία απαίτηση για κάποια ειδική συγκέντρωση. Στην πραγματικότητα, ακόμη κι εάν προσπαθήσετε να τις σταματήσετε, οι σκέψεις θα διεισδύσουν στον υποσυνείδητο νου σας. Καθώς τα μηνύματα διαβιβάζονται στον υποσυνείδητο νου σας, μια σειρά καταπληκτικών αλλαγών θα αρχίσουν να λαμβάνουν χώρα. Καθημερινά θα γίνεται ολοένα κι ευκολότερη η επίτευξη των στόχων σας επειδή έχετε πρόσβαση στο κέντρο του προγραμματισμού - τον υποσυνείδητο νου σας.
Οι επιστημονικές μελέτες έχουν αποδείξει ότι εάν το υποσυνείδητο προγραμματιστεί σκόπιμα με θετικές σκέψεις, σύντομα το συνειδητό θα αρχίσει να λειτουργεί βάσει αυτών των πληροφοριών και θα αρχίσουν να παρουσιάζονται θετικά αποτελέσματα.
Ο βασικός λόγος που τα υποσυνείδητα μηνύματα έχουν τόση μεγάλη επίδραση, είναι επειδή παρακάμπτουν τα φίλτρα του συνειδητού νου. Πηγαίνουν άμεσα στα ρυθμιστικά αρχεία που έχουμε αποθηκευμένα για να κατευθύνουμε τη συμπεριφορά μας.
Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε ότι ο υποσυνείδητος νους είναι ανίκανος να προκαλέσει κάποια συμπεριφορά, η οποία να αντίκειται στον κώδικα ηθικών αξιών του ατόμου. Με άλλα λόγια, τα υποσυνείδητα μήνυμα στερούνται της δυνάμεως να αναγκάσουν κάποιον άνθρωπο να υιοθετήσει κάποια αξία ή να πραγματοποιήσει κάποια ενέργεια που δεν την επιθυμεί κι ο ίδιος.
ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Στην Ελλάδα, θεσπίστηκε ο παρακάτω νόμος το 1995, αλλά όπως προέκυψε από την έρευνα σε τυχαίο δείγμα 50 ατόμων μόνο 3 άτομα γνώριζαν με βεβαιότητα ότι υπάρχει, ενώ άλλα 9 απάντησαν: «νομίζω ότι υπάρχει, δεν είμαι σίγουρος».
Ν. 2328/1995 Φ.Ε.Κ. Α 159/03.08.1995
Στο κεφάλαιο 2 (Διατάξεις σχετικά με τον προγραμματισμό), άρθρο 7 (Υποχρεώσεις του ραδιοτηλεοπτικού σταθμού), αναφέρεται:
«1. Όλα τα στοιχεία των προγραμμάτων, με την παρουσίαση και το περιεχόμενό τους, οφείλουν να σέβονται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τα θεμελιώδη δικαιώματα των άλλων. Ειδικά, δεν πρέπει:
α] να είναι αντίθετα στα χρηστά ήθη και κυρίως να περιέχουν πορνογραφικές σκηνές.
β] να καλλιεργούν τη βία ούτε να είναι δυνατόν να παροτρύνουν σε φυλετικό μίσος.
2. Τα στοιχεία των προγραμμάτων που είναι δυνατόν να βλάψουν τη σωματική, πνευματική και ηθική ανάπτυξη των παιδιών ή των εφήβων δεν πρέπει να μεταδίδονται εφόσον αυτοί οι τελευταίοι είναι δυνατόν να τα παρακολουθήσουν, λόγω της ώρας μετάδοσης και λήψης.
3. [ ]»
στο κεφάλαιο 3 (Περί διαφήμισης), άρθρο 11 (Γενικοί κανόνες) αναφέρεται:
«1. Όλες οι διαφημίσεις πρέπει να είναι έντιμες και ειλικρινείς.
2.Η διαφήμιση δεν πρέπει να είναι παραπλανητική ούτε να βλάπτει τα συμφέροντα των καταναλωτών.
3. Η διαφήμιση που απευθύνεται στα παιδιά ή που χρησιμοποιεί τα παιδιά πρέπει να αποφεύγει να βλάπτει τα συμφέροντά τους και να λαμβάνει υπόψη την ιδιαίτερη ευαισθησία τους.
4. Ο διαφημιστής δεν πρέπει να ασκεί καμία συντακτική επίδραση επί του περιεχομένου των εκπομπών»
στο άρθρο 13 (Μορφή και παρουσίαση), αναφέρεται:
«1. Η διαφήμιση πρέπει να αναγνωρίζεται εύκολα ως τέτοια και να διακρίνεται σαφώς από το υπόλοιπο πρόγραμμα με χρήση οπτικών ή ακουστικών μέσων. Κατ αρχήν, πρέπει να μεταδίδεται κατά ομάδες.
2. Η διαφήμιση που απευθύνεται στο υποσυνείδητο απαγορεύεται.
3. Η συγκεκαλυμμένη διαφήμιση απαγορεύεται, ειδικά η παρουσίαση προϊόντων ή υπηρεσιών στις εκπομπές, εφόσον αυτή γίνεται με διαφημιστικό σκοπό.
4. Η διαφήμιση δεν πρέπει να χρησιμοποιεί ούτε οπτικά ούτε ακουστικά τα πρόσωπα που παρουσιάζουν καθημερινά τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων και τα προγράμματα επικαίρων».
[Από το 1970 αυτοί που εκπέμπουν στην τηλεόραση έχουν απαγορευθεί να χρησιμοποιούν υποσυνείδητα μηνύματα, αλλά οι Reeves και Nass σημειώνουν: «Οι υπολογιστές και το λογισμικό, πάντως, είναι άνευ ρυθμίσεων. Δεν υπάρχουν επίσημες απαγορεύσεις γι αυτές τις τεχνικές πουθενά στο χώρο των πολυμέσων. Συνεπώς, το θέμα της υποβολής έχει αποκτήσει νέα ζωή»] [Feeding Tube, article by William Powers in The New Republic, June 23, 1997]
•